[پولاد امین] این روزها که کرونا باعث تعطیلی تقریبا تمام فعالیت‌ها و مجامع هنری و فرهنگی شده؛ هنرها نیز از این همه‌گیری مصون نمانده و می‌توان با یقین گفت که تقریبا تمام هنرها از این بلا آسیب دیده‌اند.
چه سینما که تولید و زنجیره توزیع خود را کاملا متوقف می‌بیند و تنها امیدش به سامانه‌های پخش آنلاین است، شاید اندک تکانی در اقتصاد محتضر سینما موجب شوند؛ چه تئاتر که دقیقا با همان معضلی مواجه است که سینما را در آستانه بزرگترین بحران اقتصادی تاریخ صدواندی ساله‌اش قرار داده؛ چه موسیقی که اجرای زنده روبه‌رو و نفس‌به‌نفس با تماشاگران را رویایی دور و دراز می‌بیند و چه حتی ادبیات- که با اینکه آفرینش‌گری این حیطه با مقتضیات دوران قرنطینه سازگارتر است، اما کرونا درنهایت بر این وادی خودبسنده نیز تاثیراتی داشته که مهم‌ترینش را در تعطیلی مراکز عرضه کتاب‌ها (یعنی کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها) می‌بینیم.
در این بین بیراه نیست اگر بگوییم که هنرها و هنرمندان و مراکز عرضه آثار هنری نیز برای فایق آمدن بر بحران کرونا راهکارهایی اندیشیده‌اند. در گزارش پیش‌رو که خلاصه و گزیده‌ای است از گزارش‌هایی که در روزهای اخیر در رسانه‌هایی چون سی‌ان‌ان، گاردین، نیویورک‌تایمز و بی‌بی‌سی منتشر شده؛ نگاهی داریم به چالش‌ها و راهکارهای هنرها و هنرمندان در روزگار کرونایی حاضر...
در سایت سی‌ان‌ان آمده: در شرایط قرنطینه‌ای که در تمام دنیا حاکم است، هشتگ #موزه_در_خانه یکی از ترندهای فضای مجازی در چند هفته اخیر بوده است. هشتگی که درواقع می‌توان آن را عکس‌العمل هنرهای تجسمی به تعطیلی موزه‌ها، نمایشگاه‌های هنری، گالری‌ها و دیگر مراکز هنری نامید که پس از شوک اولیه تعطیلی، درحال سازگار کردن خود با فضای قرنطینه هستند و سعی دارند جای خالی مخاطبان واقعی خود را با تماشاگران مجازی پر کنند.
گوگل در این زمینه به یاری موزه‌ها و گالری‌ها آمده و درحال حاضر در بخش «هنرها»ی این موتور جست‌وجو تورهای مجازی موزه‌هایی مانند گوگنهایم (با پلکان معروفش)، موزه ملی هنرهای مدرن و معاصر کره جنوبی، گالری ملی آفریقای جنوبی، موزه هنرهای سائوپائولو، نمایشگاه نقاشی‌های جورجیا اوکیف هنرمند شناخته‌شده بین‌المللی و بیش از صد موزه و گالری دیگر در دسترس مخاطبان قرار دارد.
الکساندرا مونرو کیوریتور ارشد موزه گوگنهایم این دوره را «یک دوره آزمایشی» خوانده و می‌گوید که «در لحظات بحرانی، تولید فرهنگی و هنری می‌تواند با کمک به توصیف و بازآزمایی تجربیات جمعی ما احساس همبستگی و پیوستگی اجتماعی جوامع بشری را تقویت کند.»
پاتریشیا لامبرت، استاد دانشگاه در رشته‌های سیاست فرهنگی و مدیریت هنری می‌گوید که «این روزهای بحرانی به‌طور مداوم به ما یادآوری می‌کند که هنرمندان چقدر مقاوم و نوآور هستند و درحال حاضر چه فرصت‌های خوبی برای کارآفرینی ایجاد کرده‌اند. به‌عنوان مثال، در روزهای قرنطینه با سیل هنرمندانی مواجه هستیم که به سرعت مشاغل جدیدی ایجاد کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به تدریس آنلاین هنرهای تجسمی و موسیقی اشاره کرد.»
«مجازی‌شدن» همان‌قدر که برای موسسات مفید است و باعث می‌شود موسسات همچنان به مخاطبان‌شان دسترسی داشته باشند، برای مخاطبان نیز مهم است. در این روزها (و البته در تمام تاریخ) مطالعات زیادی منتشر شده‌اند که تأکید دارند بر اینکه تماشای آثار هنری اضطراب را کاهش می‌دهد و همچنین باعث افزایش و تقویت حس همدلی در بیننده می‌شود.
لامبرت می‌گوید که «اوضاع اقتصاد بخش فرهنگ و هنر در آمریکا و در کل در تمام دنیا فاجعه است. در فاصله کمتر از یک‌ماهه آغاز قرنطینه کرونا تا اواخر ماه مارس تخمین زده می‌شود که آسیب‌های مالی هنرهای غیرانتفاعی بالغ بر ٣میلیارد و ٦٠٠میلیون دلار بوده است. حالا اگر هنرهایی را که دارای اقتصادی مولدتر هستند، در این معادله وارد کنیم، متوجه خواهیم شد که اوضاع حتی بدتر هم هست.
این را کتمان نمی‌توان کرد که آسیب اقتصادی کرونا به هنر- صنعت سرگرمی و البته توریسم فرهنگی غیرقابل تصور است.» به گفته این استاد دانشگاه «در شرایط فعلی اوضاع زندگی و معیشت هنرمندان نگران‌کننده است: اغلب هنرمندان جزو طبقه متوسط هستند. اما فراموش نباید کرد که این امر به این دلیل است که فعالیت این هنرمندان به رشته هنری‌شان محدود نمی‌شود و مشاغل دیگری نیز دارند، یعنی علاوه بر درآمدهای مربوط به فعالیت‌های هنری، هنرمندان از مشاغل جنبی مرتبط با هنر مانند تدریس و طراحی گرافیک هم درآمدهایی دارند و نیز از مشاغل کاملا غیرهنری‌شان مانند مشاغل اداری و...
حالا در شرایطی که شیوع کرونا تمام این مشاغل را تحت‌تأثیر قرار داده است، تأثیر اقتصادی این فاجعه بر زندگی هنرمندان در چند ماه آینده روشن‌تر خواهد شد.»
جنبه امیدوارکننده ماجرا اما اینجاست که به نظر می‌رسد گروه‌ها و نهادهای هنری درحال آغاز تلاش‌هایی برای بهبود اوضاع هستند که از این بین می‌توان به کمک‌ها و وام‌های انجمن‌های مختلف هنری به هنرمندان اشاره کرد و نیز یارانه‌های دولت‌های غربی به رسانه‌ها و آثار هنری. شاید از این‌رو باشد که لامبرت بر این باور است که «در بلندمدت این تجربه شاید فرصت‌هایی برای مشارکت اقتصادی در هنر ایجاد کند و حداقل اینکه طرز فکر جوامع درباره مشارکت در هنر را تغییر دهد»...
نیویورک‌تایمز نیز در گزارش- گفت‌وگویی به قلم امیلی وایت نوشت: در آن روزی که مسابقات بسکتبال ان‌بی‌ای تعلیق شد و دونالد ترامپ سفر به اروپا را ممنوع کرد، بازیگر تئاتر، امیلی کاس مک‌دانل درحال تمرین نمایشنامه آنی بیکر به نام «پادگان‌ها» بود. نمایشنامه‌ای که ماه‌ها تمرین را پشت سر گذاشته بود، اما در آن پنجشنبه کذایی همه‌چیز روی هوا رفت و مک‌دانل و گروهش فهمیدند که به دلیل اقدامات ایمنی برای مهار کرونا نمایش لغو می‌شود. مک‌دانل با اشاره به اینکه «اولش همه فکر می‌کردیم قرنطینه کرونا نهایت دو تا سه هفته بعد تمام خواهد شد»، می‌گوید:
«اما با این حال اتفاق دردناکی بود، چون ناگهان حس‌کردیم تمام زحمات‌مان به هدر رفته و نمایش عملا نابود شده است.» البته این تنها نمایشی نبود که در آن روز تعطیل شد. طبق آخرین برآوردها تعطیلی سالن‌های تئاتر، تنها در برادوی بیش از ٧هزار هنرمند، نویسنده، کارگردان، بازیگر، عوامل فنی و صحنه و حمل‌ونقل و... را بیکار کرده است.
امیلی کاس مک‌دانل تبعات این تعطیلی را چنین توصیف می‌کند: «این یک اتفاق بی‌سابقه بود. من در گذشته شاهد از دست دادن شغل گروه‌های کوچکی از دوستان بوده‌ام. اما آنچه در روز دوازدهم مارس رخ داد، عجیب بود و ناگهان صدها نفر از دوستان و آشنایان در طی تنها ٢٤ساعت معیشت‌شان را تبخیرشده دیدند. از آن به بعد با سیل درخواست‌های آنلاین مواجه شدیم که به دوستان‌تان بلیت تئاتر هدیه دهید یا تئاترها را برای ماه‌های آتی پیش‌خرید کنید یا آلبوم موسیقی فلان خواننده را به چند برابر بخرید تا عواید آن به دیگر هنرمندان بیکار اختصاص یابد یا از کنسرت‌های خانگی خوانندگان دیدن کنید و در کل درخواست‌هایی از این دست.»
به گفته این بازیگر اقدامات فردی اما در بهبود اوضاع چندان نمی‌توانند موثر باشند: «اینکه کتابفروشی‌های مستقل به خریداران تخفیف دهند یا هنرمندان تدریس خصوصی کنند یا نوازنده‌ای سازش را بفروشد، دوای درد کرونا نیست. مشکل دنیای هنر درحال حاضر این است که انگار معیشت خلاق از بین رفته، از این هم بدتر اینکه شکاف بزرگی میان افرادی که هنوز شغل دارند و
کسانی که شغل‌شان را از دست داده‌اند، ایجاد شده است و این در بلندمدت مردم دنیا و به‌خصوص هنرمندان را در نقطه مقابل هم قرار خواهد داد که اصلا خوب نیست.»
در دل این گفت‌وگو واقعیت‌های جذابی درباره هنر در زمان‌های بحرانی ارایه شده است. ازجمله اینکه «برادوی حتی در مواقعی مانند حملات تروریستی یازده سپتامبر به برج‌های دوقلوی نیویورک، رکود اقتصادی سال‌های ٢٠٠٧ و ٢٠٠٨، زمان طوفان سندی و حتی در زمان جنگ‌های جهانی اول و دوم و رکود اقتصادی اوایل قرن گذشته هم تعطیل نشده بود، اما حالا کرونا این کار بی‌سابقه را به انجام رسانده است.»
درواقع «زمانی که فرماندار نیویورک اجتماع بیش از ٥٠٠ نفر را ممنوع اعلام کرد، این تنها تئاترهای برادوی نبودند که تعطیل شدند، بلکه لغو اجرای تئاتر آغاز دومینویی بود که به تعطیلی و توقف تورهای موسیقی، نمایش‌های کمدی، اکران فیلم، جلسات دیدار با نویسندگان و امضای کتاب و هر مراسم فرهنگی دیگری انجامید.»
تعطیلی فرهنگ اما به گواهی تاریخ تبعات بسیار بیشتر و بدتری نسبت به بیکاری هنرمندان خواهد داشت. نگران‌کننده‌ترین موضوع در روزهای اخیر همین است...
دیدگاه تان را بنویسید