مسیر بی‌بازگشت تاکسی‌های تک‌سرنشین!

با اوج‌گیری شیوع ویروس کرونا در ایران، شاهد خلوت‌‌شدن ایستگاه‌های مترو و اتوبوس در سطح شهر هستیم. ایستگاه‌هایی که حتی در ایام تعطیل سال هم تا این حد خالی از جمعیت نشده بودند؛ اما مردمی که نگران جان و سلامتی خود هستند، فعلا از طرق دیگری در شهر رفت‌وآمد می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که مترو تهران با افت 60 درصدی مسافران مواجه شده است. با این حال بی‌اعتنایی به مترو تهران، رونق تاکسی‌ها را به همراه نداشته و افت 40 درصدی مسافران تاکسی‌های شهری هم حاکی از آن است که مردم یا در قرنطینه خودخواسته خانگی به سر می‌برند و یا استفاده از وسیله نقلیه شخصی را بر وسائط نقلیه عمومی ترجیح می‌دهند. حال همزمانی شیوع ویروس کرونا با شب‌های نزدیک به عید نوروز باعث شده تا رانندگان تاکسی که اغلب جزو قشر کمتر برخوردار جامعه هستند با مشکلات عدیده معیشتی مواجه شوند. در حالی که هر سال با رفت‌وآمد بیشتر مردم به بازارها، درآمد تاکسی‌ها هم افزایش پیدا می‌کند، اما امسال رانندگان حتی از ماه‌های میانی سال هم 40 درصد درآمد کمتری دارند. اتفاقی که در حوزه تاکسی‌های اینترنتی حادتر است و درآمد آنها به نصف کاهش یافته است. البته کارشناسان تصور می‌کردند با افزایش نگرانی‌ها نسبت به انتقال کرونا، مردم استفاده از مترو و اتوبوس را به حداقل برسانند و تاکسی‌های خطی و اینترنتی با انبوه تقاضا مواجه شوند؛ تا جایی که در ارائه خدمات دچار مشکل شوند؛ اما آمار این پیش‌بینی‌ها را نقش بر آب کرد و این دو صنف به‌طور میانگین با کاهش 45 درصدی تقاضا مواجه شده‌اند.

بهره‌گیری از تجربیات سایر کشورها

خلوت‌شدن خیابان‌ها و کاهش ترافیک همیشگی خیابان‌ کلانشهرها، ازجمله تهران، نشان از تصمیم خودجوش مردم برای ماندن در خانه‌ها دارد. با اینکه این روزها برخی رسانه‌ها درصدد مقصر جلوه‌دادن مردم در فراگیری کرونا هستند، اما نگاهی به خیابان‌های پایتخت در آستانه نوروز و قیاس آن با روزهای مشابه سال گذشته نشان از یک عزم عمومی از سوی شهروندان برای پیشگیری از شیوع بیشتر کووید-19 دارد. این در شرایطی است که از مراجع تصمیم‌گیر انتظار می‌رفت، همانند ووهان چین، شهرهای دارای وضعیت قرمز را وارد مرحله قرنطینه خانگی کنند، اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه همچنان بسیاری از ادارات و شرکت‌های فعال در حوزه دولتی و خصوصی مجبور به ادامه کار هستند. از این رو بیشتر افرادی که در خیابان‌ها مشاهده می‌شوند صرفا برای رفتن به محل کار از خانه خود بیرون می‌آیند. دیگر خبری از اهما‌ل‌کاری‌های گذشته نیست و حداقل مردم به عمق خطر کرونا پی برده‌اند و خود بهترین نسخه، یعنی ماندن در خانه را، برای خانواده‌اشان پیچیده‌اند. هر چند این بهترین تدبیر و مطابق با توصیه‌های وزارت بهداشت است، اما به هر حال بدون درآمد نمی‌توان در همان قرنطینه خانگی، لقمه‌ای نان پیدا کرد. از این رو، بسیاری از رانندگان تاکسی از خیابانی به خیابان دیگر می‌چرخند تا شاید بتوانند مسافری پیدا کنند. همین رانندگان که تا چندی پیش فقط مسافر دربستی سوار می‌کردند، حالا مسیرهای مستقیم را هم غنیمت می‌شمارند و گاه تنها به یک مسافر هم رضایت می‌دهند. این روند باعث شده تا درآمد روزانه بعضی از رانندگان در شهرهای کوچک‌تر روزانه به 20 هزار تومان هم نرسد. چنان‌که برخی از آنها از کاهش 80 درصدی درآمدشان می‌گویند. وضعیت تاکسی‌های بین‌شهری نیز تعریفی ندارد و با توجه به سخت‌گیری‌هایی که در ورودی و خروجی شهرها انجام می‌گیرد، پر بیراه نیست که بگوییم درآمد آنها تقریبا به صفر رسیده است. درآمد رانندگان تاکسی‌های اینترنتی نیز به‌طور میانگین به نصف رسیده است. حتی در برخی مناطق شهرها تردد به کمترین حد خود رسیده و برخی از این رانندگان در طول یک روز هیچ درخواستی ندارند. از این رو، برخی از آنها در خانه مانده‌اند و ترجیح می‌دهند فعلا منتظر ریشه‌کن‌کردن کرونا بمانند. به هر حال این قشر شاید بتوانند با پس‌اندازی که اندوخته‌اند از پس خوراک خود برآیند، اما تعداد زیادی از رانندگان تاکسی جزو قشر اجاره‌نشین هستند و مشخصا تعدادی هم از طریق تسهیلات بانکی اقدام به خرید خودرو و مسکن کرده‌اند و طبیعتا در پایان ماه باید اجاره‌بها یا اقساط خود را بپردازند. طبیعتا چنین انتظاری وجود ندارد که مردم با حضور در خیابان‌ها و استفاده از تاکسی‌های خطی و اینترنتی خود را در معرض ابتلا به کرونا قرار دهند تا معیشت راننده‌ها به خطر نیفتد، اما از دولت و نهادهای ذی‌ربط می‌توان انتظار داشت که با اقدامات خود نگرانی‌های راننده‌ها را به حداقل برسانند. دولت با پرداخت تسهیلات و ایجاد بعضی از معافیت‌ها تا حد زیادی می‌تواند به کمک این قشر بیاید. همچنین ایجاد چتر حمایتی برای تمامی مستاجران حداقل طی یک ماه می‌تواند تا حدی از شیوع بیشتر کرونا در کشور جلوگیری کند، البته در این زمینه صاحبان املاک هم می‌توانند درک بیشتری از خود نشان دهند و دریافتی خود را به آینده موکول کنند. با اینکه بانک مرکزی بخشنامه‌ای مبنی بر امهال اقساط در نظر گرفته، اما نگاهی به عملکرد بانک‌ها نشان می‌دهد بسیاری از آنها همچنان با ارسال پیامک به مشتریان خود، بر فشارهای خود ادامه می‌دهند و خواستار تسویه‌حساب به‌موقع اقساط می‌شوند. در حالی که کارشناسان اعتقاد دارند حداقل در شرایط فعلی دولت می‌تواند حداقل نرخ سود تسهیلات را کاهش دهد تا از حجم بدهی‌های مشتریان بانکی بکاهد. کشورهای دیگر نیز که هم‌اکنون درگیر کرونا هستند با استفاده از بسته‌های حمایتی سعی در بهبود شرایط بازارهای مختلف دارند. به‌عنوان مثال تجربه کشور آمریکا، به‌عنوان قدرت اول اقتصادی جهان، نشان می‌دهد فدرال رزرو آمریکا به‌عنوان مرجع تصمیم‌گیری نظام بانکی این کشور، نرخ بهره را نیم درصد کاهش داده تا سرمایه‌‌گذاران با ریسک کمتری فعالیت خود را ادامه دهند. حال دولت ایران می‌تواند از تجربیات این کشورها بهره بگیرد تا رکود کسب‌وکارها را تا حدودی جبران کند. به‌ویژه کسب‌وکارهای خرد و کوچک‌تر در شرایط کنونی احتیاج بیشتری به حمایت‌های دولت دارند. در شرایطی که چنین تسهیلاتی برای این افراد در نظر گرفته نشود، طبیعتا پس از سردشدن تب کرونا در ایران، آنها با بالابردن قیمت‌ها، سود عقب‌مانده خود را جبران می‌کنند که این امر به زیان تمام جامعه و ساختارهای اقتصاد کشور تمام می‌شود و باید منتظر بروز جهش جدید تورم باشیم.