این روزها شاید آن‌قدر که هراس و دغدغهِ ویروس کرونا در سطح جامعه شیوع پیدا کرده، خود ویروس فراگیری نداشته است. در چنین شرایطی، این پرسش مهم شکل می‌گیرد که مهمترین وظیفه رسانه‌ها چیست؟ درباره شرایط ویژه اطلاع‌رسانی درباره این بیماری و لزوم برخورد درست با آن، با دکتر مجید رضائیان، استاد دانشگاه، پژوهشگر و روزنامه‌نگار، گفت‌وگو کرده‌ایم.
در این روزها که ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده، کار رسانه‌ها سخت است؛ از یک سو باید اطلاع رسانی کنند و از سوی دیگر از دامن زدن به اضطراب در جامعه بپرهیزند. به نظر شما وظیفه اصلی رسانه‌ها در این شرایط چیست؟
نکته اولی که مطرح می‌شود این است که وظیفه خبرنگار چیست؟
وظیفه خبرنگار، دوری کردن ازنوشتن خبر( وی گفت، وی افزود) است. وظیفه او این است که خبر تولیدی را به مخاطب برساند. منظور از خبر تولیدی آن است که خبرنگار اطلاعات را به دست آورد و عناصر اطلاعاتی خبر را داشته باشد.
بعد از آن که خبر تولید شد، رسانه‌ها و خبرنگاران در این زمینه باید به مسئولانِ متولی و دست‌اندرکار درعرصه حکومت، بهداشت، درمان و سلامت مردم ثابت کنند که پنهان‌کاری و کتمان کردن موضوع راه حل نیست و شرایط را بدتر می‌کند؛ چون اگر به طور جدی درباره موضوع صحبت نشود، مردم هم فکر می‌کنند خبری نیست، هشدارها را نادیده می‌گیرند و به جای اینکه ویروس کنترل شود، بیشتر شیوع پیدا می‌کند.
اما بارها مسئولان گفته‌اند پنهان کاری انجام نمی‌شود و اطلاعات به طور واضح در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
به هرحال در یک دوره‌ای این پنهان‌کاری انجام می‌شد. مثلا رفت و آمد هواپیمایی ماهان یک سری مشکلات را ایجاد کرد، ابتدا، این رفت و آمد هواپیما را نمی‌پذیرفتند، سپس گفتند برای کمک‌های بشر دوستانه است. این یکی از مواردی است که اتفاق افتاد و رسانه‌ها و خبرنگارها هم در کسب اطلاعات دقیق و خبرهای تولیدی درباره این موضوع ضعیف عمل کردند.
حالا در این میان ممکن است خبرنگار بخواهد خبر تولیدی را به مخاطب برساند، به منابع خبری مراجعه کند و آن منابع نخواهند که اطلاعات را در اختیار خبرنگار قرار دهند؛ در این مورد هم باز می‌توان گفت هیچ درِ بسته‌ای برای خبرنگار وجود ندارد، باید از منابع دیگر، اطلاعات مورد نظر را به دست آورد و خبر را تولید کند.
این کار خبرنگار درست است که بخواهد همه اطلاعات را در اختیار مخاطب قرار دهد، گاهی اوقات ممکن است این اطلاعات اوضاع را بدتر کند.
ما فرض را روی این موضوع می‌گذاریم که خبرنگار بخواهد یک خبری را تولید کند اما منابع رسمی نخواهند آمار را به درستی در اختیار او قرار دهند، آن زمان تکلیف چیست؟ خبرنگار باید اخبار مورد نظر را به دست بیاورد و خبرش را تولید کند.
مرحله بعد موضوع انتشار اخبار است. در مدیریت بحران، انتشار خبر باید در جهت خودش باشد، نه در جهت خام کردن مخاطب که موضوع را ساده جلوه دهد و نه در جهت بزرگ‌نمایی و مضطرب کردن مخاطب. باید یک سیاست دقیقی را دنبال کرد که هم مردم را آگاه کرد و هم آرامش را حفظ کرد. در عین حال آموزش هم داد.
ما برای مقابله با کرونا نیاز به یک کمپین و حمایت ملی داریم. این مسیر را باید بسیار جدی گرفت و اگر لازم باشد، برای مقابله با این ویروس باید تعطیلی‌ها ادامه پیدا کند. مدارس، دانشگاه‌ها، سینماها، رستوران‌ها تئاترها و تمام مکان‌های عمومی تعطیل شوند یا حداقل وارد قرنطینه موردی شوند.
زیان‌های مالی و فرهنگی ناشی از این تعطیلی‌ها چه طور جبران می‌شود؟
موضوع سلامت مردم است و این چیزها مهم نیست. همه جای دنیا این کار را انجام می‌دهند. مگر چیزی واجب‌تر از جان مردم وجود دارد؟
آموزشِ مردم برای برخورد با این ویروس را چگونه باید دنبال کرد؟
نکته بعد اینکه بعد از آن‌که خبرنگار، خبر را به دست‌آورد و برای انتشار، سیاست‌آگاه سازی را در پیش گرفت و بعد از آگاه‌سازی، آرامش را هم به مردم داد، به طوری که مردم احساس بی پناهی نکنند، آن زمان خبرنگار می‌تواند روی یک حرکت گسترده درباره آموزش‌ها مانور دهد. چون پیشگیری در این ویروس مانند ابولا، سارس و دیگر ویروس‌ها، بسیار موثرتر از درمان است.
نکته دیگر اینکه زمانی که هوا گرم‌تر شود، این ویروس کارایی خودش را از دست می‌دهد، البته اعلام شده است که از پایان هفته بارش سنگین و برف و باران را پیش‌رو خواهیم داشت اما این وضعیت سرما دو هفته بیشتر طول نخواهد کشید و به زودی هوا گرم خواهد شد. اگر به نکات پیشگیرانه توجه شود و رسانه‌ها این موارد را به درستی آموزش دهند و حضور خود را پررنگ کنند، بحث شایعه‌ها حل خواهد شد و باعث می‌شود مخاطب فرق خبر صحیح و غیر صحیح را تشخیص دهد.
نظرتان درباره اعتماد مردم به شبکه‌های اجتماعی برای کسب اخبار و اطلاعات چیست؟ به ویژه که پر از اخبار اشتباه و گاه مغرضانه است.
اعتماد به شبکه‌های اجتماعی بیشتر نیست، بازدید از آنها بیشتر است. شبکه‌های اجتماعی اساسا فاقد سندیت و مشروعیت هستند. این بازدیدهای بیشتر به این معنا نیست که باور پذیری بیشتر است. باورپذیری نسبت به رسانه‌های رسمی همچنان بالاتر است.
در حال حاضر ما به عنوان خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه، بزرگ‌ترین پناه مردم شدیم و باید خودمان را هم در زمینه تولید خبر و هم در زمینه آگاه‌سازی نشان دهیم تا احساس خوبی به مردم دست دهد و گمان نکنند که تنها رها شده‌اند.
این راهکارعاقلانه‌تر و حرفه‌ای‌تری است و این منطق انتشار اخبار درست در کنار آموزش در همه جای دنیا دنبال می‌شود و این‌گونه نیست که شایعه پراکنی کنند و یا باعث ایجاد رعب و وحشت در مردم شوند. در حال حاضر راه حل این بحران، پیشگیری و اتحاد و همبستگی مردم است و رسانه‌ها هم در به وجود آمدن این مسئله، حرف اول را می‌زنند.
دیدگاه تان را بنویسید