مشروط عراق-کاهش روابط با ایران

با این وجود به عراقی‌ها هشدار داده شده که سریعا قراردادهایی را با چند شرکت آمریکایی امضا کنند تا در آینده نیازی به واردات از جمهوری اسلامی ایران نداشته باشند؛ اتفاقی که به معنای تشدید فشارهای اقتصادی علیه ایران در آینده نزدیک خواهد بود. با خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در اردیبهشت 97 رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده بود که به زودی تحریم‌هایی سنگین علیه ایران اعمال می‌شود. دونالد ترامپ از دیگر کشورها خواسته بود تا تمهیدات لازم را برای به صفر رساندن تجارت با ایران بیندیشند و با آمریکا در تحریم‌ها همکاری کنند. همچنین به این کشورها هشدار داده شده بود که در صورت سرپیچی از تحریم‌های آمریکایی مشمول تحریم و جریمه‌هایی سنگین خواهند شد. آبان 97 که دور جدید تحریم‌ها به اجرا در آمد، کشورهایی که اقدام به واردات نفت و گاز از ایران می‌کردند، از آمریکایی‌ها خواستند که معافیت‌هایی به آنان اختصاص داده شود تا بتوانند فروشندگان دیگری را جایگزین ایران کنند. در آن زمان وزارت خزانه داری ایالات متحده به هشت کشور مجوز داد که تا 6 ماه بتوانند نهایتا روزی 300 هزار بشکه نفت از ایران وارد کنند و بعد از 6 ماه اعلام شد که این مجوزها دیگر تمدید نخواهد شد. با این وجود عراق استثنا بود و این کشور با توجه به نیاز ویژه‌اش به واردات از ایران توانست آمریکا را راضی به تمدید مجوز و ادامه واردات از ایران کند. مجوز عراق تا مدتی دیگر به پایان خواهد رسید و این کشور بار دیگر تقاضای تمدید آن را مطرح کرده است. شواهد موجود نیز نشان می‌دهد که آمریکا می‌خواهد مجوز عراق را تمدید کند و در مقابل آن امتیازاتی بگیرد.

تمدید مجوز «مشروط» عراق

روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی پیرامون همین موضوع می‌نویسد: «در اکتبر 2020 دونالد ترامپ طی مجوزی معافیت‌های تحریمی عراق را به مدت 120 روز تمدید کرد. بر اساس این مجوز عراق مجاز است تا در این مدت اقدام به واردات برق و گاز از ایران کند و نیاز مردم خود را در این حوزه بر طرف کند». وال استریت ژورنال در ادامه از وجود برخی اختلاف نظرها در دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص این مجوزها خبر داده و نوشته است که پیش از این برخی مقام‌های آمریکایی پیشنهاد کرده بودند که با توجه به درگیری‌های اخیر میان دو کشور، بهتر است که معافیت عراق تمدید نشود، با این وجود معرفی نخست‌وزیر جدید عراق موجب شده تا مقام‌هایی که از تمدید این معافیت‌ها حمایت می‌کرده‌اند، در واشنگتن دست بالاتری داشته باشند. یک منبع آگاه از دولت آمریکا پیرامون این موضوع به وال استریت ژورنال می‌گوید: «ما می‌خواهیم فشار حداکثری بر ایران حفظ شود، اما اینکار نباید به ضرر ثبات اقتصادی همسایگان آن کشور انجام شود. تعدادی از کارمندان کاخ سفید آمریکا پیشنهاد کردند معافیت تحریمی واردات انرژی دوباره تمدید شود که هفته آینده تاریخ آن به پایان می‌رسد». به رغم این ادعاها مبنی بر ملاحظه آمریکا برای جلوگیری از وارد آمدن فشار اقتصادی به عراق، به نظر می‌رسد که این کشور می‌کوشد تمدید معافیت‌ها را دستاویزی برای دریافت امتیازات بیشتر از دولت عراق قرار دهد و همزمان فشار بر ایران را حفظ کند. هفته گذشته مارک اسپر وزیر دفاع دولت ایالات متحده اعلام کرده بود که پنتاگون از دولت عراق درخواست کرده است تا مجوزهایی را برای استقرار سامانه‌های دفاع موشکی پاتریوت در خاک این کشور صادر کند. یک مقام عراقی به وال استریت ژورنال گفته است که مقام‌های آمریکایی بغداد را تهدید کرده‌اند که اگر نیروهای آمریکایی در حملات احتمالی در عراق آسیب ببینند، ممکن است آمریکا در تصمیم خود برای تمدید معافیت تحریمی عراق، تجدید نظر کند. از طرفی به نوشته رسانه‌های آمریکایی، این بار تمدید معافیت‌های تحریمی عراق در شرایطی است که از این کشور خواسته شده که با چند شرکت آمریکایی قرار داد امضا کند تا در آینده از واردات انرژی از جمهوری اسلامی ایران بی‌نیاز شود. یکی از این قراردادها که به آن اشاره شده، قرارداد 50 میلیارد دلاری با اکسون موبیل آمریکاست.

نیاز عراق به ایران

عراق با وجود اینکه دومین تولید کننده نفت اوپک به شمار می‌آید، برای تأمین نیاز خود به گاز طبیعی به ایران وابسته است و تا 45 درصد از برق خود را نیز از جمهوری اسلامی خریداری می‌کند. عراق برای دولت آمریکا یک مورد ویژه محسوب می‌شود و واشنگتن را در موقعیتی دشوار قرار می‌دهد، چرا که از طرفی به دنبال اعمال فشار بر ایران به عنوان سومین شریک تجاری بزرگ بغداد است و از طرفی دیگر این کار می‌تواند به بی‌ثبات شدن عراق بینجامد. عراق روزانه حدود 28 میلیون متر مکعب گاز طبیعی از ایران وارد می‌کند که خانه یک میلیون عراقی را گرم می‌کند، با این حال برای تأمین نیازهای انرژی خود با کمبودهایی روبه‌رو است. به گفته کارشناسان حوزه انرژی عراق بدون این معافیت‌ها ممکن است بیش از یک سوم برق خود را در یک شبانه روز از دست دهد. در این شرایط اگر قراردادهای تجاری عراق با آمریکا منعقد شده و این کشور بتواند نیازهای خود در حوزه انرژی را از مسیری جز ایران تأمین کند، وضعیت اقتصادی برای ایران چندین برابر سخت‌تر خواهد شد؛ چرا که اکنون و به رغم تمامی تحریم‌ها ایران سومین شریک تجاری بزرگ عراق است و عراق یکی از اصلی‌ترین راه‌های تأمین ارز ایران در شرایط کنونی است. با توجه به مشکلات اخیر ایران با کشورهای اروپایی و امکان بازگشت تحریم‌های شورای امنیت در سال آتی، اگر رابطه ایران و عراق نیز از نظر اقتصادی دچار مشکل شود، مطمئنا دولت باید برنامه‌ای مشخص و راهکاری کارآمد برای عبور از بحران داشته باشد و در غیر این صورت، وضعیت مردم ونزوئلا برای مردم ایران نیز تکرار خواهد شد.