ارسال به دیگران پرینت

چرا در ایجاد بازارهای صادراتی موفق نیستیم؟

برای حرکت از یک اقتصاد نفتی به سوی اقتصادی مبتنی بر صادرات محصولات غیرنفتی پیش شرط هایی لازم است که از مهمترین آنها توجه به بنیه تولیدی کشور است.

چرا در ایجاد بازارهای صادراتی موفق نیستیم؟

۵۵آنلاین :

برای حرکت از یک اقتصاد نفتی به سوی اقتصادی مبتنی بر صادرات محصولات غیرنفتی پیش شرط هایی لازم است که از مهمترین آنها توجه به بنیه تولیدی کشور است. اما تنها توجه به تولید و دیگر مقتضیات مربوط به آن راهگشا نخواهد بود و به موازات آن باید مدام در پی ارزیابی و یافتن بازارهایی مناسب برای عرضه محصولات بود که خود تابعی از کیفیت و نحوه ارائه محصولات تولید نیز هست.

عوامل تضعیف بازارگشایی

مطالعات بسیاری موید این امر هستند که برای صادرات باید ضمن بکارگیری سیاست هایی در راستای کاهش قیمت، کیفیت را نیز ارتقا بخشید. در این راستا بسیاری از محققان همانند واگنر (2007) معتقدند که در فرآیند رقابت پذیری محصولات، عنصر «بهره وری» نقش اساسی ایفا می کند. بهره وری در مفهوم کلی آن به منزله ستاده بیشتر به ازای مقادیر کمتر نهاده است. البته این مفهوم نه تنها ناقض کیفیت محصول نیست بلکه به همراه کیفیت بالاتر می تواند سطح بالاتری از رقابت پذیری را رقم بزند.

در نمودار یک می توان درصد تغییرات بهره وری کلی (TFP) را در چهار بخش کشاورزی، صنعت، نفت و گاز و کل اقتصاد مشاهده کرد. از طرفی اقتصاد بر پایه نفت و گاز بنا شده که خود دارای نوسانات شدید بهره وری است و همچنین بخش های دیگر نیز دارای نوسانات بسیار هستند و تفاوت حداقل و حداکثر آنها بسیار قابل توجه بوده که خود موید این نکته خواهد بود که هنوز هم تولید از منظر بهره وری در سطحی نیست که بتواند خود را برای صادرات آماده نشان دهد چرا که نوسانات شدید بهره وری ناشی از صرفه های مقیاس یا ارتقای تکنولوژی نبوده بنابراین اثرات قیمتی آن نیز روی محصول رقابت پذیری آن را خدشه دار می کند.

۱- اختلاف‏های فرهنگی و سیاسی

از جمله عواملی که کشور را از فرآیند حضور موثر در عرصه اقتصاد جهانی بازداشته دیدگاه های فرهنگی و مشکلات سیاسی است. دیدگاههای منفی به مقوله سرمایه و سرمایه گذاری ها و ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور سبب شده تا در برابر فرآیند حضور در عرصه بین المللی مقاومت صورت گیرد و سرمایه گذاران خارجی نیز کشور را در وضعیت مطلوب برای مشارکت و حضور ارزیابی نکنند.

۲- استانداردهای بسته‏ بندی و نشان تجاری

یکی از مهمترین عوامل بازدارنده صادرات در کشور، عدم توجه به بسته بندی کالاست که امروزه مهمترین مولفه فروش بین الملل محسوب می شود. بسیاری از تولیدات و محصولات کشاورزی و صنعتی کشور به رغم برخورداری از مرغوبیت لازم جهت عرضه در بازارهای بین المللی به لحاظ عدم برخورداری از بسته بندی مناسب به قیمت‏های نازل در بازارهای خاصی که به صادرات مجدد کالا اقدام می ورزند عرضه می شود و پس از بسته بندی با ایجاد ارزش افزوده برای کشور مورد نظر رهسپار کشورهای ثالث می شوند.

از طرفی شرکت های ایرانی سهمی در برندهای معتبر جهانی نداشته و اقدام چندان موثری نیز از سوی مسئولان برای رفع این معضل صورت نگرفته است. این روند موجب شده برخی کشورها با استفاده از این خلأ، کالاهای ایرانی را با برند خود مجدداً صادر کرده و سودهای کلانی به دست آورند به عنوان مثال در سال های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان اسپانیایی با علم به وجود چنین معضلی در ایران، زعفران ایران را که یکی از بهترین های جهان در نوع خود است با برندهای اسپانیایی و در بسته بندی های شیک و استاندارد در بازارهای جهانی عرضه می‏کنند. البته این معضل به بسیاری از محصولات دیگر همچون پسته نیز سرایت داشته است.

3- شبکه تجارت جهانی

عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی و غیرفعال بودن در ترجیحات تجاری منطقه ای سبب شده است تا کشور از منافع ناشی از آن محروم شود. محرومیت از تخفیفات و امتیازات تعرفه ای باعث شده هزینه انجام مبادلات افزایش یافته و تقاضا برای کالاها و خدمات قابل صدور کاهش یابد که این امر به کاهش موقعیت رقابتی منجر خواهد شد.

۴- قوانین دست و پاگیر بازرگانی

دسوتو در کتاب «راز سرمایه» فضای پیچیده کسب و کار و بوروکراسی تو در تو را یکی از بزرگترین مسائل بر سر راه تولید و از موانع به کارگیری سرمایه منفعل در حوزه فعال اقتصادی بر می شمارد. از این رو قوانین اگر از کارکرد تنظیمی خود منحرف شده و جنبه تنبیهی و سخت گیرانه پیدا کنند به ضد خود تبدیل شده و مشوق تولید که از الزامات صادرات غیرنفتی است، نخواهند بود.

در واقع این گونه قوانین «هزینه های مبادله» را افزایش خواهند داد که در ادبیات اقتصادی افزایش این هزینه ها ناپسند بوده و اقتصاد را از کارکرد اصلی خود دور می سازد.

۵- ساختار بانکی و نظام ارزی

سیستم بانکی از دو منظر می تواند مورد بررسی قرار گیرد:

۱- تسهیلات مشوق تولید

۲- ارتباطات جهانی

یکی چالش های اساسی اقتصاد ایران تفاوت قابل توجه میان نرخ سود تسهیلات بانک ها با سود قابل حصول برای تولیدکننده و صادرکننده است. این در حالی است که طبق گزارش ها ۹۰ درصد از وام های معوق شده بانکی مربوط به ۱۰ درصد اشخاص حقوقی و حقیقی است بنابراین باید راهی برای اصلاح و کاهش نرخ سود بانکی به نفع تولیدکنندگان یافت.

از طرف دیگر به دلیل تحریم های اقتصادی وضع شده بر ایران طی سال های گذشته ارتباط شبکه بانکی ایران با سیستم جهانی بانکی سوئیفت قطع شده که خود هزینه های مبادله را به شدت بالا برده است به صورتی که امکان نقل و انتقالات مالی و اقداماتی از این دست را مختل کرده است.

از دیگر موارد قابل تامل نیز می توان به نرخ ارز و سیستم ارزی در ایران اشاره کرد. متاسفانه به علت به کارگیری سیاست های شوک زا در اقتصاد همچون سیاست هدفمندسازی یارانه ها که شوک قیمتی شدیدی را ایجاد کرد و همچنین تحریم های اقتصادی سبب افزایش هزینه های مبادله و نیز افزایش شدید نرخ ارز شد و از آنجا که بسیاری از تولیدات ما وابسته به واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای از خارج از کشور است، این افزایش شدید نرخ ارز سبب بالا رفتن بی سابقه هزینه های تولید شد که به ناچار خود را در قیمت تمام شده محصولات تولیدی بروز داد که این امر در دید تجارت جهانی کاهش شدید رقابت پذیری را به همراه داشته است.

در نهایت می توان به این نکته اشاره کرد که واکاوی علل عدم توانایی بازار گشایی در زمینه صادرات غیرنفتی محدود به موارد فوق نخواهد بود و بحث بر سر این موضوع مطالعه گسترده و عمیقی را میطلبد.

راهکار سیاستی

در بسیاری از راهکارهای ارائه شده در مطالعات توجهات بیشتر معطوف به بخش تولید مولد در اقتصاد است چراکه بدون تولید چیزی برای صادرات وجود ندارد. این امر با اینکه کاملا صحیح و انکارناپذیر است اما بالذات پیش‏شرط‏های اساسی تری دارد و تا آنها رعایت نشود هیچگاه محقق نخواهد شد و به زعم نگارنده این متن، مهمترین وجه نگاه به مساله عدم توانایی بازار گشایی در حوزه صادرات غیرنفتی پرهیز از سیاست هایی است که بدون مطالعه و بررسی عمیق قبلی می توانند شوک های برگشت ناپذیری را بر پیکره اقتصاد وارد آورند چراکه در صورت ثبات اقتصادی و عدم ایجاد تنش در آن، فضای کسب و کار به تدریج پذیرای تولید خواهد بود در غیر این صورت هرگونه سیاستی در دل این گونه شوک ها اثرگذاری خود را از دست خواهد داد.

با دوستان خود به اشتراک بگذارید:
کپی شد

پیشنهاد ویژه

    دیدگاه تان را بنویسید

     

    دیدگاه

    توسعه