بن‌بست تازه در پرونده هسته‌ای؛ سرنوشت ۴۰۸ کیلو اورانیوم در سایت‌های بمباران‌شده | پس‌لرزه‌های جنگ ۱۲ روزه؛ اختلاف تهران و آژانس بر سر سایت‌های بمباران‌شده

 با گذشت زمان از بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، موضوع ۴۰۸ کیلوگرم ذخایر اورانیوم و دسترسی به سایت‌های بمباران شده نیز جدی‌تر در مرکز توجه بین‌المللی قرار می‌گیرد.

نگرانی درباره اورانیوم با غنای بالا

آخرین جلسه فصلی شورای حکام آژانس در وین، با صدور قطعنامه‌ای علیه ایران همراه بود. در بند e قطعنامه مذکور با استناد به گزارش مدیرکل آمده است:‌  «با نگرانی از گزارش مدیرکل که تأکید می‌کند ذخایر اورانیوم با غنای بالا (HEU) ایران که در ایران باقی مانده و بیش از پنج ماه است مورد راستی‌آزمایی آژانس قرار نگرفته همچنان یک نگرانی جدی و مسئله‌ای مرتبط با پایبندی به موافقت‌نامه پادمان‌هاست.»

رافائل گروسی هم در نشست خبری که پس از جلسه فصلی آژانس برگزار کرد، به صراحت بر این موضوع تاکید داشت که آژانس باید به این سایت‌های بمباران شده ایران دسترسی پیدا کند و تکلیف مواد هسته‌ای که بیش از ۵ ماه دور از دسترس و نظارت آژانس بودند، مشخص شود. او همچنین به این موضوع پرداخت که ایران عضو ان‌پی‌تی بوده، «موظف به پذیرش بازرسی‌هاست» و بمباران شدن تاسیسات و عدم وجود پروتکل‌های لازم هم این الزام را تغییر نمی‌دهد.بخشی از صحبت‌های گروسی در واقع واکنشی به صحبت‌های مقامات ایرانی بود که بر نبود پروتکل‌های بازرسی از سایت‌های بمباران شده تاکید دارند. تقریباً به فاصله چند ساعت از پخش این اظهارات بود که بخشی از مصاحبه سیدعباس عراقچی منتشر شد که در آن تاکید کرده بود درباره سایت‌های بمباران شده با آژانس تعامل نخواهیم کرد. وزیر خارجه کشورمان موضوع همکاری ایران و آژانس را صرفاً در موضوع سایت‌های سالم و بمباران نشده دانست.

تعهد ایران به  NPT

با بحرانی که طی سال‌های گذشته و مرگ برجام به وجود آمد، ایران بخش‌های مختلفی از اقدامات داوطلبانه خود را متوقف کرد. اما در نهایت به رغم بمباران سایت‌های هسته‌ای و همچنین بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، تصمیم رسمی ایران این بود که از معاهده عدم اشاعه (NPT) خارج نخواهد شد؛ چون این تحلیل به صورت جدی مورد توجه قرار می‌گیرد که خروج از این معاهده با فضایی که حول آن ایجاد خواهد شد،‌ احتمال درگیری نظامی گسترده را تا حد قطعیت بالا خواهد برد. بنابراین ایران به ان‌پی‌تی و توافقنامه پادمان متعهد است حتی اگر این عضویت، فوایدی برای ایران به دنبال نداشته باشد از جمله این که مانع حمله به ایران نشد. با توجه به این تعهدات، ایران در نهایت باید تکلیف مواد هسته‌ای و سایت‌های بمباران شده خود را مشخص کند.تجربه دو دهه گذشته نشان می‌دهد که روند پیشرفت یا پسرفت پرونده هسته‌ای ایران تابعی از روابط تهران با کشورهای غربی و شرقی است. در حال حاضر بخش غربی در تیره‌ترین وضعیت قرار دارد و با ادامه این شرایط، احتمالاً تاکید بر مدت زمان دور از نظارت بودن مواد هسته‌ای با غنای بالا، در اظهارات و تبلیغات طرف‌های اروپایی جایگاه خاصی پیدا کند.

توجه به این نکته نیز اهمیت دارد که ایران از ۲۱ خرداد امسال و نشست فصلی ماه ژوئن، بار دیگر از سوی شورای حکام آژانس به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی متهم شده و این اتهام در نشست ماه نوامبر نیز تکرار شد. در چنین مسیری، پرونده اورانیوم ۶۰ درصد ایران و تاسیسات هسته‌ای بمباران شده که محل اصلی مناقشه هستند، ظرفیت باز شدن پرونده جدیدی برای تهران را دارد.