معنی «کراتین» در آزمایش خون چیست؟

از علل و علائم تا عوارض کمبود کراتین بدن

کراتین خون جز فاکتورهای مهمی است که می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را مشخص کند. اگر دچار علائمی هستید که پزشک احتمال داده است کراتین خون شما بالا بوده و باید با آزمایش خون این مورد بررسی شود، در این مطلب همراه ما باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم که بالا یا پایین رفتن سطح کراتین چه علائمی دارد؟ علت تغییر سطح آن در خون چیست؟ چگونه می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد؟ چه رژیم غذایی به بهبود سطح کراتین کمک می‌کند؟

کراتین خون چیست؟

کراتین ماده‌ای در ماهیچه‌ها است که شروع به تجزیه می‌کند. از تجزیه آن ماده زائدی به نام کراتینین ساخته می‌شود. سطح کراتین خون نشان می‌دهد که عملکرد کلیه‌ها به چه صورت است. به همین دلیل برای چکاپ کامل بدن به‌خصوص چکاپ سلامت کلیه‌ها آزمایش کراتینین خون انجام می‌شود.

در ساختار کلیه‌ها واحد‌های کوچک تصفیه‌کننده خون به نام نفرون وجود دارد. نفرون‌ها می‌توانند از طریق رگ‌های خونی به نام گلومرول خون را تصفیه کنند. در نتیجه آب اضافی و مواد زائد از خون فیلتر شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. کراتین نیز ماده زائدی است که کلیه‌ها از این طریق آن را از خون جدا کرده و دفع می‌کنند.

علت افزایش کراتین خون

زمانی که کراتین خون از حالت طبیعی بیشتر می‌شود، نشانه عدم دفع آن بوده و مشکل مربوط به کلیه‌ها است. گاهی هم رژیم غذایی ناسالم یا مشکلات پزشکی دیگر می‌توانند این عارضه را ایجاد کنند. از علل افزایش کراتین خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

مسدود شدن دستگاه ادراری

رژیم غذایی با پروتئین بالا

کم‌آبی بدن

مشکلات کلیوی مانند عفونت کلیه یا آسیب به این اندام

کاهش جریان خون به کلیه‌ها به دلیل نارسایی احتقانی قلب، عوارض دیابت یا شوک

مصرف برخی از داروها مانند سایمتدیدین

اگر علت این عارضه مشکلات کلیوی مانند عفونت کلیه باشد، باید بیماری درمان شود تا به‌مرور میزان کراتین در خون کاهش پیدا کند. از مهم‌ترین دلایل مشکلات کلیوی مزمن می‌توان به فشارخون بالا و دیابت اشاره کرد. اما مواردی مانند کم‌آبی بدن یا پروتئین زیاد در رژیم غذایی به طور موقت یا کاذب کراتین را بالا برده و با اصلاح عملکرد می‌توان مشکل را حل کرد.

کاهش مصرف آب باعث کم‌آبی بدن شده و منجر به افزایش کراتین خون می‌شود.

کراتین خون بالا نشانه چیست؟

مشکلات کلیوی در مراحل اولیه همانند فشارخون بالا هیچ علامتی ندارند. تنها با انجام آزمایش خون و بررسی فاکتورهایی مانند کراتین خون می‌توان بیماری را تشخیص داد. اگر در آزمایش مقدار کراتین بالاتر از حد طبیعی باشد، احتمالا نشانه بیماری کلیوی است. در آزمایش عملکرد کلیه باید فاکتورهای دیگر هم بررسی شوند تا تشخیص دقیق‌تر باشد.

علت پایین بودن کراتین خون

در مواقع بسیار نادر کراتین خون بیش از حد طبیعی کاهش پیدا می‌کند. معمولا این شرایط جای نگرانی نداشته و مربوط به کاهش توده عضلانی است. پزشک باید تشخیص دهد که چه شرایطی باعث مشکل در توده عضلانی شده است. گاهی سوءتغذیه نیز می‌تواند چنین عارضه‌ای ایجاد کند. به‌طورکلی سطح پایین کراتین خون می‌تواند مربوط به یکی از موارد زیر باشد.

بیماری عضلانی مانند دیستروفی عضلانی

مصرف بیش از حد آب

مصرف برخی داروها

رژیم غذایی کم‌گوشت یا کم پروتئین

بیماری کبد

کراتین خون پایین نشانه چیست؟

معمولا سطح پایین کراتین می‌تواند نشانه سوءتغذیه، کاهش وزن شدید، بیماری مزمن یا کاهش توده عضلانی باشد. معمولا این حالت در نوزادان و افراد مسن مشاهده می‌شود.

علائم بالا بودن کراتین خون چیست؟

علائم وابسته به علت بالارفتن کراتین خون است. اگر افزایش آن به دلیل کم‌آبی یا رژیم غذایی باشد، علائم خاصی ندارد. اما زمانی که به علت مشکلات کلیوی این عارضه ایجاد شده باشد، شخص دچار درد کلیه شده و علائم زیر بروز می‌کند.

احساس کم‌آبی

خستگی

بی‌خوابی

ازدست‌دادن اشتها

ادرار بیشتر یا کمتر از حد معمول

تورم

تنگی نفس

سردرگمی

تهوع و استفراغ

نوروپاتی

خشکی پوست

از علائم اصلی بالا رفتن کراتین و ابتلا به بیماری‌های کلیوی بی‌خوابی و خستگی است.

علائم پایین بودن کراتین خون چیست؟

کراتین پایین را می‌توان از طریق آزمایش خون تشخیص داد. این عارضه به دلایل مختلفی ایجاد شده و علائم متفاوتی می‌تواند داشته باشد. اگر علت آن کاهش توده عضلانی به دلیل بیماری عضلانی باشد، علائم آن عبارتند از:

ضعف عضلانی

سفتی و درد عضلات

کاهش تحرک

عوارض بالا بودن کراتین خون

کراتین بالا به‌خودی‌خود تهدیدکننده زندگی نیست. اما می‌تواند نشانه بیماری جدی باشد و اگر به آن توجه نشود، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. هرکدام از بیماری‌های زیر ممکن است با بالارفتن سطح کراتین در ارتباط باشند.

عفونت کلیه

گلومرولونفریت

سنگ کلیه

نارسایی کلیه

سمیت دارویی

دیابت

فشارخون بالا

بیماری قلبی

انسداد مجاری ادرار

عوارض پایین بودن کراتین خون

عوارض پایین بودن کراتین به علت آن بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال کاهش توده عضلانی در افراد مسن کاملا طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد. اما در کودکان و جوانان می‌تواند نشانه دیستروفی عضلانی باشد و باید سریعا درمان آغاز شود.

اگر در آزمایش خون میزان کراتین حدود ۵۰ در صد کاهش پیدا کرده باشد، احتمال دارد مربوط به بیماری کبد باشد. بیماری‌های کبدی باعث نارسایی کبد شده و حتی ممکن است مرگ را در پی داشته باشند. در افراد باردار نیز این موضوع عوارضی در پی نداشته و پس از زایمان کراتین به سطح طبیعی خود بازمی‌گردد.

چگونه کراتین خون را کاهش دهیم؟

اگر علت بالارفتن کراتین بیماری کلیوی باشد، باید آن بیماری درمان شود. ممکن است پزشک از داروهای مختلف یا دیالیز برای درمان استفاده کند. اما با برخی روش‌های خانگی نیز می‌توان سطح کراتین خون را کاهش داد.

مکمل‌های حاوی کراتین مصرف نکنید.

مصرف پروتئین را کاهش دهید.

فیبر بیشتری مصرف کنید.

در مورد مقدار مایعات مصرفی روزانه با پزشک خود مشورت کنید.

مصرف نمک را کاهش دهید.

از مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خودداری کنید.

سیگار را ترک کنید.

مصرف الکل را به حداقل برسانید.

کاهش کراتین خون با رژیم غذایی

مصرف بیش از حد پروتئین به‌ویژه گوشت قرمز باعث افزایش سطح کراتین خون می‌شود. برای پایین آوردن کراتین باید مصرف گوشت و دیگر منابع پروتئین مانند لبنیات کاهش پیدا کند. اگر مصرف گوشت شما بالا است، سعی کنید سبزیجات را نیز به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد، افزایش مصرف فیبر در غذا نیز روی کاهش سطح کراتین تاثیر مثبتی دارد. افرادی که مبتلا به بیماری مزمن کلیوی هستند، با افزایش مصرف فیبر می‌توانند این عارضه را بهبود دهند. فیبر در مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات یافت می‌شود.

لیموترش و کراتین خون

مصرف لیموترش در تغییر سطح کراتین تاثیری ندارد. اما اگر علت بالا رفتن کراتین مشکلات کلیوی باشد، می‌توان برای درمان از لیموترش استفاده کرد. لیمو حاوی اسیدسیتریک است و سطح سیترات ادرار را افزایش می‌دهد. در نتیجه به رفع سنگ کلیه کمک می‌کند. افرادی که دچار سنگ کلیه هستند، می‌توانند روزانه لیموترش مصرف کنند.

کراتین در آزمایش خون

زمانی شخص دچار علائم بیماری کلیوی باشد، یکی از مواردی که بررسی آن ضروری است، کراتین خون بوده و باید سطح آن در آزمایش خون تعیین شود. معمولا متخصص آزمایش کراتینین خون را همراه با آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش نیتروژن اوره خون، پنل متابولیک پایه و پنل متابولیک جامع تجویز می‌کند.

علائم بیماری‌های کلیوی شامل خستگی و مشکلات خواب، ازدست‌دادن اشتها، تورم صورت، مچ دست و مچ پا، درد کمر نزدیک کلیه‌ها و حالت تهوع و استفراغ می‌شود.

به نقل از mountsinai در رابطه با مقدار طبیعی کراتین خون:

زنان اغلب سطح کراتین کمتری نسبت به مردان دارند. دلیل آن این است که زنان اغلب توده عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند. سطح کراتین بر اساس اندازه و توده عضلانی فرد متفاوت است.

برای اندازه‌گیری سطح کراتین و بررسی سلامت کلیه‌ها باید آزمایش خون انجام شود.

مقدار طبیعی و نرمال کراتین خون

سطح کراتین خون باید بین ۰٫۹ تا ۱٫۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای آقایان و ۰٫۶ تا ۱٫۱ در خانم‌ها باشد. اگر سطح کراتین بالا باشد، نشانه مشکلات کلیوی است و باید بیماری مشخص شود. سطح پایین کراتین در مواقع بسیار کمی اتفاق افتاده و نشانه کاهش توده عضلانی یا سوءتغذیه است.

جلوگیری از بالا یا پایین شدن کراتین خون

برای جلوگیری از تغییر سطح کراتین خون باید به رژیم غذایی خود اهمیت دهید. کاهش یا افزایش بیش از حد پروتئین در غذا به‌ویژه گوشت قرمز تاثیر زیادی در بالا و پایین رفتن این فاکتور دارد. سعی کنید هر روز ۸ لیوان آب بنوشید. کم‌آبی یا مصرف زیاد آب روی کراتین تاثیر دارد.

چکاپ کامل بدن را در برنامه خود قرار دهید. در چکاپ مواردی مانند عملکرد کلیه، دیابت، فشارخون بالا و نارسایی قلب بررسی می‌شود. با مدیریت این بیماری‌های زمینه‌ای می‌توان به تعادل کراتین خون و سلامت کلی بدن کمک کرد.

سوالات متداول شما

اگر در آزمایش خون مشخص شده است که کراتین خون شما پایین یا بالاتر از سطح طبیعی است، احتمالا با سوالاتی در این مورد روبرو می‌شوید. به همین دلیل در ادامه تعدادی از سوالات پرتکرار شما را در مورد علت تغییر سطح کراتین، خطرات بالارفتن آن و روش پایین آوردن کراتین را عنوان کرده و پاسخ آنها را ارائه داده‌ایم.

چرا کراتین خون بالا می رود؟

بالا رفتن کراتین خون می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. بیماری های کلیه از جمله عفونت کلیه از دلایل اصلی بروز این عارضه هستند. بیماری‌های خودایمنی، مسدود شدن دستگاه ادراری، نارسایی قلب و عوارض دیابت از دیگر علل بالا رفتن کراتین هستند. البته گاهی مصرف دارو، بارداری، رژیم غذایی و ورزش هم می‌توانند به طور موقت کراتین را افزایش دهند.

کراتین خون بالا چه خطراتی دارد؟

کراتین بالا می‌تواند نشانه بیماری جدی باشد. به همین دلیل باید آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص بیماری انجام شود. اگر علت آن بیماری کلیوی، دیابت یا نارسایی قلب باشد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات لازم انجام شود. گاهی نیز مصرف برخی داروها این مشکل را ایجاد کرده و باید دارو یا دوز مصرفی آن تغییر کند.

کراتین خون پایین چه خطراتی دارد؟

اگر کراتین به علت بیماری کبدی یا بیماری عضلانی مانند دیستروفی عضلانی کاهش پیدا کرده باشد، باید آن را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد. بیماری‌های کبد می‌توانند منجر به نارسایی کبد و ازدست‌دادن این اندام حیاتی شوند. گاهی مواردی مانند داروهای مصرفی و مصرف زیاد آب نیز این عارضه را ایجاد کرده و به طور موقت کراتین را کاهش می‌دهند.

کراتین خون باید چند باشد؟

کراتین خون در افراد باتوجه‌به مقدار عضله و ماهیچه کمی تفاوت دارد. اما در خانم‌ها معمولا باید بین ۰٫۶ تا ۱٫۱ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. در آقایان نیز سطح طبیعی آن بین ۰٫۹ تا ۱٫۳ است.

میوه های مفید برای کراتین خون بالا چیست؟

اگر مقدار کراتین به دلیل بیماری کلیوی بالا رفته باشد، می‌توان با مصرف برخی میوه‌ها به بهبود سطح این فاکتور کمک کرد. میوه‌هایی مانند آناناس، پرتقال، موز و کیوی سرشار از پتاسیم هستند. همچنین این میوه‌ها به کاهش التهاب کمک می‌کنند. افرادی که مشکلات کلیوی دارند، می‌توانند با مصرف چنین میوه‌هایی به سلامت خود کمک کنند. 

برای پایین آوردن کراتین خون چه باید کرد؟

اگر علت بالارفتن آن مشکلات کلیوی باشد، باید بیماری کلیه تشخیص داده شود و برای درمان آن اقدام شود. در این صورت کراتین خون به‌مرور کاهش پیدا می‌کند. اما اگر مواردی مانند کم‌آبی بدن یا رژیم غذایی باعث بروز آن شده باشد، باید سبک زندگی تغییر پیدا کند.

چه چیزهایی کراتین خون را پایین می آورد؟

برای پایین آوردن کراتین باید مصرف گوشت قرمز و لبنیات را کاهش داد. مصرف روزانه آب باید افزایش پیدا کند. همچنین با افزایش فیبر در وعده‌های غذایی می‌تواند به رفع این عارضه کمک کرد. اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید، به پزشک اطلاع دهید. گاهی ممکن است مصرف دارو باعث افزایش کراتین شود.

کراتین چند نیاز به دیالیز دارد؟

اگر عملکرد کلیه به ۱۵% یا کمتر برسد، شخص به دیالیز نیاز دارد. در این شرایط معمولا در بزرگسالان سطح کراتین خون به بالای ۵ و در نوزادان به بالای ۲ می‌رسد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

اگر علائمی مربوط به مشکلات کلیوی دارید، باید سطح کراتین خون شما بررسی شود. بالا یا پایین رفتن سطح کراتین دلایل مختلفی دارد. بالارفتن آن می‌تواند نشانه مشکلات کلیوی، عوارض دیابت، نارسایی قلب یا کم‌آبی بدن باشد. پایین آمدن آن نیز معمولا نشانه سوءتغذیه یا کاهش توده عضلانی است. پس از تعیین علت تغییر سطح کراتین خون پزشک درمان‌های لازم را شروع می‌کند تا به‌مرور سطح آن به حالت طبیعی برسد.

برای مراجعه به دکتر داخلی یا فوق تخصص مجاری ادرار و کلیه می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.