نگاهی بر ابعاد سفر وزیر امور خارجه آلمان به ایران: ماس در جستجو توهمات یا واقع گرایی

۵۵آنلاین :

برجام همچنان از چارچوب‌ها و محورهای اصلی تحولات جهانی است چنانکه در این چارچوب تنها دو روز مانده به سفر آبه شینزو نخست وزیر ژاپن به ایران، هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که بامداد دیروز به منظور دیدار و گفتگو با مقامات ایرانی وارد تهران شد، و با حضور در محل وزارت امور خارجه با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.

ماس در چه شرایطی به تهران آمد؟

پس از خروج آمریکا از برجام و بعد از آنکه کشورهای اروپایی هیچگونه اقدام عملی و ملموسی برای بهره‌مندی ایران از مزایای قید شده در توافق هسته‌ای انجام ندادند، جمهوری اسلامی روز هجدهم اردیبهشت ماه و در اولین سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به کشورهای باقی‌مانده در برجام ۶۰ روز فرصت داد برای اجرای تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی اقدام کنند.

شورای عالی امنیت ملی ایران در همین روز در بیانیه‌ای اعلام کرد قصد دارد «در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران، و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام» برخی اقدامات خود ذیل برجام را متوقف کرد. این بیانیه همچنین هشدار می‌دهد در صورتی که کشورهای گروه ۱+۴ در ضرب‌الاجل یاد شده به تعهداتشان عمل نکنند، ایران به صورت مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد.

ماس در حالی وارد تهران شد که پیش از وی «ینس پلوتنر» مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه آلمان و مذاکره کننده ارشد این کشور در برجام دوم خرداد ماه به تهران سفر و با سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد. در این ملاقات آخرین تحولات برجام و تلاش‌های آلمان برای حفظ آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

ماس قبل از سفر به تهران به عراق سفر کرده و در آنجا در باب موضوع هسته ای صحبت کرد. وزیر امور خارجه آلمان بر لزوم تلاش‌ها برای حفظ توافق هسته‌ای و اجرای کامل آن از جانب ایران تاکید کرد و آن را عاملی کلیدی برای ثبات منطقه برشمرد.

سفر هایکو ماس به تهران و طرح این موضوع که رئیس دستگاه دیپلماسی آلمان برای کاهش فشار تحریم‌های آمریکا علیه ایران و حفظ برجام طرحی دارد، در حالی صورت می‌گیرد که روز پنجشنبه «امانوئل ماکرون»‌ رئیس جمهور فرانسه در نشست خبری مشترک با ترامپ از آغاز مذاکرات جدیدی با ایران سخن گفت.

ماکرون گفت: «فکر می‌کنم ما قطعاً اهداف یکسانی در قبال ایران داریم. چه کارهایی مدنظرمان است که انجام دهیم؟ اول، می‌خواهیم مطمئن شویم آنها به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کنند، منظورم این است تا سال ۲۰۲۵ ابزاری در اختیار داریم، می‌خواهیم از آن فراتر برویم و به اطمینان کامل در درازمدت دست پیدا کنیم. دوم، ما می‌خواهیم فعالیت آنها در زمینه موشک‌های بالستیک را کاهش دهیم. سوم، می‌خواهیم فعالیت منطقه‌ای آنها را مهار کنیم و برقراری صلح در منطقه نیز چهارمین هدف ماست.»

ترزا می نخست وزیر مستعفی انگلیس نیز در دیدار با ترامپ رئیس جمهور آمریکا سخنان مشابهی را بر زبان آورده بود.

نکته قابل توجه آنکه علی‌رغم اینکه در خبرها آمده بود که ماس به دنبال پیشنهاد طرحی برای حفظ برجام است و وزیر خارجه آلمان هم در اظهاراتی در امارات عنوان کرده که برلین به ارتباط با ایران برای پایبندی به توافق هسته‌ای ادامه خواهد داد، وی مدعی شده که فردا در سفر به تهران به مقامات ایرانی مخالفت اتحادیه اروپا با برنامه موشکی را اطلاع خواهد داد. ماس گفته بود: «ما می‌دانیم که تحقق منافع اقتصادی که به ایران در پی توافق هسته‌ای (برجام) وعده داده شده، تا حدی زیادی بدون آمریکایی‌ها دشوار است.» وی همچنین گفت: «اما من معتقدم که منفعت سیاسی و راهبری در این است که این توافق و نیز مذاکره با اروپا حفظ شود و این موضوع را باید تهران هم به رسمیت بشناسد.»

نکته مهم آنکه یک هفته قبل پومپئو وزیر خارجه آمریکا با ادعای اینکه ایران تهدیدی برای جهان است، از آلمان خواست که اقدامات بیشتری علیه تهران انجام دهد.

در این میان «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان سیاست آمریکا مبنی اعمال فشار حداکثری علیه ایران را اشتباه توصیف کرد. وی در این مورد به روزنامه آلمانی «پاساوئر نوین پرسه» گفت: «راهبرد آمریکا در اعمال فشار حداکثری کارایی ندارد. خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران برای ما قابل درک نیست.» وی افزود: توافق هسته‌ای با ایران، درست‌ترین راه حل برای این بود که مانع از اقدام ایران در ساخت بمب اتمی شود. وزیر خارجه آلمان گفت: «بر خلاف رئیس جمهور آمریکا، اروپا کاملا بر این باور است که راهبرد فشار حداکثری کارایی ندارد. اروپا به جای جنگ لفظی بر مذاکره تاکید دارد.» ماس در ادامه گفت که ایران باید به اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای همچنان ادامه دهد و در این زمینه هیچ تخفیفی وجود ندارد.

آنچه ماس باید بداند

قابل درک نبودن خروج یک جانبه آمریکا از برجام از واژگان ابهام برانگیز وزیر خارجه المان است که می توان آن را نوعی توجیه رفتاری دانست. آمریکا در سالهای اخیر از بسیاری از توافقات بین المللی حتی با اروپا خارج شده است لذا اقدام آن در قبال برجام اقدام تعجبر برانگیزی نیست. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که اگر آلمان که ماس نماینده آن است، واقعا رفتار آمریکا را درک نمی کند، چرا مانند سایر کشورهای اروپایی در برابر آن سکوت کرده و با این رفتار خود گستاخی بیشتر آمریکا را موجب شده‌اند؟ اروپا از جمله آلمان نمی‌تواند ادعای درک نکردن داشته باشد در حالی که برای مقابله با یک جانبه گرایی آمریکایی اقدامی صورت نمی‌دهد و حتی در مواردی با آن همراهی نیز می‌کند.

ماس ادعا دارد که اروپا به دنبال مذاکره است. مفهوم مذاکره چیست؟ مذاکره بر سر چیست؟ چنانکه همگان اذعان دارند مذاکرات میان ایران و 1+5 در چارچوب برجام به پایان رسیده و دیگر مذاکره معنایی ندارد و زمان عمل است. ایران که به اذعان آژانس به تمام تعهدات خود عمل کرده است در حالی که طرف مقابل به هیچ کدام از تعهداتش عمل نکرده و صرفا به واژه‌های تلاش می کنیم، حمایت می کنیم ، حفظ می کنیم بسنده کرده است. بر این اساس واژه مذاکره مطرح شده از سوی ماس، معنایی ندارد و راهکار اروپا کاملا روشن است و آن اجرای کامل تعهدات برجامی است که بخش کوچکی از آن اجرای کانال مالی آن هم نه در حد دارو و غذا بلکه بر اساس خواسته‌های و کاربردهای مورد نظر ایران است. البته اگر منظور ماس از مذاکره تکرار همان ادعاهای قدیمی اروپایی‌هاست که می‌گویند برجام ناقص است و باید مسائل موشکی و منطقه‌ای نیز مذاکره شود، که درخواستی غیر قابل پذیرش و غیر منطقی است چرا که برجام صرفا هسته ای بوده و هیچ ارتباطی به مباحث دیگر بویژه مباحث دفاعی ایران و جایگاه منطقه‌ای آن ندارد.

ماس ادعا دارد که ایران باید به اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای همچنان ادامه دهد و در این زمینه هیچ تخفیفی وجود ندارد اینگونه مواضع تکرار همان مواضع غیر منطقی و غیر مسئولانه و زیاده خواهانه آمریکاست که با زبان دیگری مطرح شده است. بر اساس بندهای 26 و 38 برجام ایران حق دارد در صورت بدعهدی طرف‌های مقابل به تعهدات خود عمل نکند. تا به امروز جز ایران سایر طرف‌ها هیچ اقدامی در اجرای تعهداتشان صورت نداده‌اند لذا ایران قانونا حق دارد تعهدات خود را تعلیق نماید. واژه هیچ تخفیفی داده نمی‌شود کلید واژه‌ای است که ناشی از ادبیات قلدر مابانه است که مفهوم آن ادامه راه گذشته توسط اروپاست که همانا مطالبه اجرای تعهدات ایران در عین عدم اجرای تعهدات اروپاست.

ماس در حالی از توان موشکی ایران انتقاد می کند که آلمان بودجه نظامی خود در سال جاری میلادی را ۵ میلیارد یورو افزایش داده و رقم آن به ۴۷ میلیارد و ۳۲۰ میلیون یورو رسیده است. بر اساس اعلام منابع خبری در دولت آلمان افزایش ۵ میلیارد یورویی بودجه نظامی این کشور معادل ۳۷/‏۱ درصد از تولید ناخالص ملی است، در حالی که بودجه نظامی سال ۲۰۱۸ معادل ۲۳/‏۱ درصد از تولید ناخالص ملی بوده است. «اورزلا فون در لاین» وزیر دفاع آلمان در سخنرانی‌های متعدد خود اعلام کرده بود که این کشور تا سال ۲۰۲۲ میلادی بودجه نظامی خود را به میزان ۲ درصد از تولید ناخالص ملی افزایش می‌دهد. این افزایش بودجه در حالی صورت می گیرد که جهانیان اذعان دارند بودجه دفاعی ایران به 15 میلیارد دلار هم نمی‌رسد. در همین حال تاریخ نشان می دهد آلمان محور دو جنگ جهانی بوده و ایران هرگز در یک قرن اخیر هیچ جنگی به پا نکرده و همواره در برابر تجاوزات خارجی از خود دفاع کرده است.

مواضع ماس نشانگر آن است که همچنان غرب در مسیر نادرست گذشته حرکت می‌کند که راهکار مقابله با آن نیز صرفا در یک جمله خلاصه می‌کند و آن تکیه بر داشته‌های درونی برای حل چالشهای اقتصادی، همگرایی با کشورهای همسایه به جای چشم داشت به غرب، و اجرایی ساختن مصوبه شورای عالی امنیت ملی مبنی بر فرصت دو ماه به طرف‌های برجامی برای اجرای تعهداتشان است. نشان دادن عملی این مسئله که ایران در تصمیم برجامی خود که مطالبه ملت ایران نیز هست، هیچ تخفیفی نخواهد داد و ظرف دو ماه گام بعدی را آغاز خواهد داد پاسخی قاطع به طرف‌های برجامی خواهد بود. درک این مسئله که دیگر تخیفی از سوی ایران شامل حالشان نمی‌شود و باید تمام تعهدات برجامی را اجرا و یا پذیرنده مسئولیت تبعات عدم اجرای آن باشند، می‌تواند توهم سیاست فشار و تهدید را از ذهن اروپایی‌ها خارج و آن را در مسیر منطقی اجرای تعهداتشان سوق دهد. اجرای مصوبه شورای عالی امنیت ملی مبنی بر تعلیق گام به گام برجامی پاسخی قاطع به توهمات افرادی همچون هایکو ماس است که رفتارش نشان می دهد همچنان با توهم امتیاز گیری و وعده دادن به ایران آمده و نه عقلانیت پایان دوران وعده و رسیدن زمان اجرا وعده ها.