در همان ابتدای شروع بحران کرونا، دبیرکل سازمان ملل متحد خواستار آتش‌بس جهانی برای مبارزه با همه‌گیری این ویروس شد. گروه‌های نظامی و دولت‌ها در بیش از 14 کشور، پیشگام آتش‌بس در پاسخ به این فراخوان شدند. یمن، افغانستان و سوریه از جمله این کشورها هستند؛ سه کشوری که به تازگی بعضی از خونین‌ترین منازعات جهانی را تجربه کرده‌اند. پرسش این است؛ آتش‌بس‌ها توانسته بر میزان خشونت تأثیر بگذارد؟
توقف جنگ برای اهداف انسان‌دوستانه
آتش‌بس توافقی است برای توقف اعمال خشونت در یک برهه حساس زمانی که می‌تواند برای یک دوره کوتاه با تاریخ پایان مشخص به کار رود یا هدفی باشد برای پایان‌دادن به خشونت به طور کلی. آتش‌بس‌ها به دلایل مختلفی انجام می‌شوند. اغلب با روندهای صلح‌آمیز مرتبط هستند و هدف آنها کاهش خشونت و اعتمادسازی میان طرف‌های درگیر است تا آسان‌تر بتوان آنها را دور میز مذاکره نشاند. دلیل رایج دیگر برای پیاده‌سازی آتش‌بس‌ها، اهداف انسان‌دوستانه است. برای نمونه، کمک به تخلیه غیرنظامیان از منطقه درگیر جنگ شدید یا ایجاد دسترسی ایمن به غذا و کمک‌های پزشکی. پژوهشگران پروژه آتش‌بس‌های کرونایی مؤسسه تحقیقات صلح اسلو (PRIO) و ETH زوریخ، داده‌هایی از آتش‌بس‌های 30 سال گذشته را جمع‌آوری کرده و دریافته‌اند در این دوره بیش از دوهزارو 300 آتش‌بس اعلام شده است. حدود 10 درصد از این آتش‌بس‌ها با اهداف بشردوستانه بوده است. ما در گذشته شاهد آتش‌بس‌هایی مرتبط با اپیدمی‌ها -مانند ابولا- بوده‌ایم اما آنها بیشتر منطقه‌ای بوده‌اند. این نخستین بار است که مشاهده می‌شود کشورهای زیادی به همان دلیل، آتش‌بس اعلام می‌کنند.
آتش‌بس‌های کرونایی
از اواسط ماه مارس میلادی 14 روند آتش‌بس مرتبط با ویروس کرونا آغاز شده است. در هفت کشور، یک یا چند پیشنهاد آتش‌بس مطرح شده اما عملی نشده است. در حال حاضر، پنج کشور آتش‌بس اعلام کرده‌اند و در دو کشور توافق آتش‌بس صورت گرفته اما در فاصله کوتاهی زیر پا گذاشته شده است.
آیا آتش‌بس‌های کرونایی کاربردی است؟
مشخص نیست به راستی چه عاملی باعث موفقیت یک آتش‌بس در بلندمدت است. با این حال، آتش‌بس‌های کرونایی یک هدف کاملا آشکار دارد؛ کاهش خشونت برای مقابله با همه‌گیری جهانی بیماری کرونا. بنابراین ما می‌توانیم تعداد کشته‌شدگان قبل و بعد از آتش‌بس‌ها را مقایسه و درباره اثر آتش‌بس صحبت کنیم. به طور کلی، بعد از فراخوان آتش‌بس جهانی شاهد کاهش خشونت در جهان نیستیم. با این حال، اگر به کشورهای خاص نگاه کنیم، تصویر متفاوتی می‌بینیم.
نه یک آتش‌بس تمام و کمال اما خشونت کمتر در افغانستان
افغانستان در سه سال گذشته با بیش از 25 هزار کشته در سال، خشونت‌بارترین منازعات در کل دنیا را داشته است؛ کشوری که به شدت نیاز به کاهش خشونت دارد. در ماه‌های گذشته، تلاش‌هایی برای شروع روند صلح انجام شده است. در پایان فوریه، طالبان و ایالات متحده آمریکا درباره دوره هفت‌روزه کاهش خشونت به توافق رسیدند تا راه برای مذاکرات بین طالبان و دولت افغانستان هموار شود. با این حال، پس از پایان هفت روز، خشونت بار دیگر افزایش یافت که این مسئله روند صلح را دشوارتر می‌کند. در 19 ماه مارس، دولت افغانستان خواستار آتش‌بس سراسری به منظور جلوگیری از شیوع پاندمی در کشور شد. در اول آوریل طالبان اعلام کرد که آماده است در مناطق تحت کنترل خود آتش‌بس اعلام کند؛ «اگر در معرض شیوع ویروس کرونا قرار گرفتند». هرچند این یک آتش‌بس تام‌و‌تمام نبود، اما حاکی از تمایل طالبان به آتش‌بس است و می‌بینیم که میزان خشونت به‌ویژه از اول آوریل کاهش یافته است.
سطوح بالای اعتماد در فیلیپین
فیلیپین یکی از نخستین کشورهایی است که آتش‌بس اعلام کرد؛ حتی قبل از فراخوان جهانی سازمان ملل متحد. در حال حاضر، دو منازعه در فیلیپین وجود دارد؛ یکی میان دولت و حزب کمونیست و دیگری بین گروه‌های اسلامی در مناطق جنوبی کشور. این نخستین بار است که بین طرف‌های متخاصم توافق آتش‌بس انجام شده است. هرچند این منازعات خیلی خشن نیست اما به وضوح می‌بینیم که میزان خشونت پایین آمده و همچنین سطح خشونت درگیری‌ها در جنوب نیز درست بعد از اعلام آتش‌بس‌ها پایین آمده است. نکته جالب دیگر درباره فیلیپینی‌ها این است که هر سال یک آتش‌بس سنتی هنگام کریسمس و سال نو وجود دارد که می‌تواند نشان‌دهنده بالابودن سطح اعتماد طرفین باشد و این امر امید حفظ آتش‌بس کرونایی و احتمال موفقیت آن را بیشتر خواهد کرد.
منبع: شرق
دیدگاه تان را بنویسید