چشم دستفروشان به پیاده روهای خالی

بازار شوینده‌ها و مواد بهداشتی همه ساله در آغاز اسفندماه، روزهای پررونقی را تجربه می‌کند. سنت خانه‌تکانی ایرانیان در آستانه نوروز، روزهای پایانی سال را به کام تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مواد شوینده و بهداشتی تمام می‌کند. بازاری که با توجه به فرهنگ رعایت بهداشت در عموم جامعه ایرانی هیچ‌گاه از رونق نمی‌افتد. با این حال این بازار امسال روزهای متفاوتی را پشت سر می‌گذارد. در حالی که تمامی بازارها از مشتری خالی شده است، بازار شوینده‌ها با رشد چندبرابری تقاضا مواجه شده‌اند. شاید به عبارت دیگر بتوان گفت کرونا اگر برای هیچ‌کس آمد نداشته اما صنعت شوینده و مواد بهداشتی ایران را احیا کرده است! تقاضا در این بخش آنقدر بالا گرفته است که هفته گذشته سخنگوی ستاد تنظیم بازار به نقل از دبیر انجمن صنایع شوینده اعلام کرد واحدهای تولیدی محصولات شوینده اقدام به تولید به صورت سه شیفت کرده تا بتواند کالاهای پرمصرف از جمله مایع دستشویی و ژل ضدعفونی‌کننده را با نرخ مصوب به صورت گسترده توزیع کند. در این میان اما به دلیل افزایش تقاضا ممکن است بازار سیاه نیز در این بخش شکل بگیرد. اما محمدرضا کلامی در این باره تاکید کرد: مقرر شده تا عرضه گسترده مایع دستشویی و ژل ضدعفونی کننده دست با قیمت مصوب در میادین میوه و تره‌بار، ایستگاه‌های مترو و کانتینرهای سیار در میادین اصلی و سایر نقاط شهر انجام شود. او تصریح کرد: علاوه بر شبکه‌های رسمی فعلی، عرضه مستقیم در کانکس‌هایی که در فضاهای مختلف شهر از جمله میادین میوه و تره‌بار استقرار خواهند یافت، مواد شوینده و ژل ضدعفونی‌کننده دست به صورت بدون واسطه، مستقیم و با قیمت مصوب توسط واحدهای تولیدی عرضه می‌شود. از همین رو به نظر می‌رسد در ایام پایانی سال کرونا رونق تازه‌ای به بازار شوینده‌ها و مواد بهداشتی بخشیده باشد! اما این تمام ماجرا نیست. در روزهای رونق این صنعت، بیشتر بازارها و مشاغل از رونق افتاده‌ و بدون مشتری مانده‌اند. این زیان عموما گریبان مشاغل خدماتی که افراد ارتباط بیشتر و مستقیمی با یکدیگر دارند را گرفته است.

بازار دستفروشی کساد شد

دستفروشی یکی از مهم‌ترین مشاغل خدماتی محسوب می‌شود که نیاز بسیاری از خانوارها را به‌عنوان شغل دوم یا اصلی برآورده می‌کند. با این حال برخی این شغل را کاذب و برخی دیگر آن را جزو مشاغلی می‌دانند که باید وجود آن در جامعه را به رسمیت شناخت. اگر مسافر خطوط مترو باشید حتما در طول سال با دستفروشانی که کالاهای متنوعی ارائه می‌کنند برخورد کرده‌اید. چندسالی‌ست که حضور این فروشندگان در مترو تثبیت شده است و در آستانه نوروز نیز نیاز بسیاری از افراد را رفع می‌کنند. با این حال امسال کرونا یقه دستفروشان را گرفته و بازار آنها را کساد کرده است. شیوع کرونا به طور طبیعی مترو را از جمعیت خالی کرده و همان‌هایی هم که مجبور به طی طریق با مترو هستند هم چندان تمایلی به خرید از دستفروشان از بیم سرایت بیماری، ندارند. یکی از دستفروشان مترو به «آرمان‌ملی»‌ می‌گوید: ما تمام سال را در انتظار این روزها سپری کرده بودیم؛ اما حالا کرونا همه ما را شوکه کرده و مشتریان خود را در آستانه عید از دست داده‌ایم». به نظر می‌رسد این روند مختص فروشندگان مترو نباشد و به دستفروشان خیابانی هم سرایت کرده باشد. اغلب نقاط شهرها که معمولا به‌عنوان بازار دستفروشان شناخته می‌شده یا از سوی نهادهای رسمی تعطیل شده‌اند یا آنکه نبود مشتری آنها را به تعطیلی کشانده است. بازار دستفروشان در تهران، مازندران، بندرعباس، شهرهای شمالی و مناطق دیگر، در انتظار مشتری از رونق افتاده و امیدی برای شب‌های عید ندارند. بازارهایی که معمولا با نشان ماهی قرمز و انواع و اقسام ماهی‌های تزئینی بوی عید را به اسفند می‌بخشیدند حالا سرمای عجیبی را تجربه‌ می‌کنند.

چراغ کم‌نور سالن‌های زیبایی

به دلیل سنت خرید و خانه‌تکانی ایرانیان در آستانه نوروز اغلب مشاغل تمام سال را به انتظار می‌نشینند تا در روزهای اسفندماه بخشی از زیان سالانه خود را جبران کنند. درآمد شب عید برای بسیاری از این مشاغل، عموما سرشار است و می‌تواند ضامن یک آغاز خوب در سال جدید باشد. بر اساس یک فرهنگ نانوشته، تمایل افراد به‌ویژه بانوان برای یک آغاز متفاوت و زیبا در سال جدید همواره پای آنان را در اسفندماه به سالن‌های زیبایی باز می‌کند. در این ایام حتی ساده‌ترین سالن‌ها با کمترین کادر نیز روزهای شلوغی را سپری می‌کنند؛ تا حدی که برای استفاده از خدمات برخی از این سالن‌ها باید از یک ماه قبل وقت رزرو کرد. با این حال امسال اوضاع تفاوت زیادی با سال‌های گذشته دارد. اکنون تلفن سالن‌هاست که زنگ می‌خورد و خبر از کنسلی مشتریان می‌دهد. اغلب سالن‌ها نیز به دلیل رعایت نکات بهداشتی، راسا اقدام به لغو نوبت‌ها می‌کنند. اگر چه این روند بسیار طبیعی و ساده به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت که هر کنسلی یک ضربه به درآمد سالن و کادر مشغول در آن تلقی می‌شود. مدیر یک سالن زیبایی در غرب تهران به «آرمان‌ملی»‌ می‌گوید: یک سالن ساده و باسابقه معمولا می‌تواند در ماه‌های عادی دست‌کم تا چهار میلیون تومان از طریق خدمات معمولی درآمد کسب کند. زینب اسفندیاری می‌افزاید: در همین حال در برخی ایام که پیک تقاضا محسوب می‌شود ممکن است درآمد روزانه یک سالن ساده حتی 5/3 میلیون تومان نیز افزایش یابد. او با تاکید بر این که در ماه‌های محرم و صفر و ایام فاطمیه و شهادت، با وجود پرداخت اجاره سالن، درآمدی نصیب سالن‌داران نمی‌شود بیان می‌کند: چشم امید سالن‌های زیبایی به شب‌های عید است. اسفندیاری پیک کار سالن‌ها را دو هفته آخر اسفند می‌داند، اما تصریح می‌کند که امسال این بخش با رکود ملموسی دست و پنجه نرم می‌کند؛ به گونه‌ای که درآمد روزانه سالن‌ها در کمترین میزان، تا 200 هزار تومان کاهش یافته و برخی روزها نیز بدون مشتری سپری می‌شود. اسفندیاری اضافه می‌کند جدا از درآمد و سود سالن باید توجه بیشتری به برخی کارکنان شود که معمولا برای انجام خدمات موردی در سالن‌ها مشغول کار هستند و با کاهش تقاضا در آستانه سال نو بیکار شده‌اند! مونا احمدی یک سالن‌دار دیگر نیز با تایید زیان اسفند امسال، به‌ «آرمان‌ملی»‌ می‌گوید: ضرر روزانه این سالن با توجه به دستمزد کارکنان و اجاره سالن به یک میلیون تومان نیز می‌رسد.

کارگران مشغول کار نیستند!‍

بیکاری شب‌‌های عید مختص دستفروشان و سالن‌های زیبایی و مواردی از این دست نیست. ترس مردم از شیوع کرونا و لزوم رعایت موارد بهداشتی و قرنطینه‌های خودخواسته بیکاری مشاغل خدماتی و نظافت منزل را هم در پی داشته است. یکی از کارگران بخش خدمات نظافت منزل به «آرمان‌ملی»‌ می‌گوید: تمام قرارهای قبلی کنسل شده است و حالا در آستانه عید هیچ درآمدی ندارم! او که نمی‌خواست نامی از او برده شود می‌افزاید: برخی از آشنایان مبالغی را به حسابم واریز کرده‌اند و تنها برخی از مشتریان قدیمی قرار خود را مجددا تمدید کرده‌اند که آن هم جوابگوی هزینه‌های عید نخواهد بود. روند بیکاری هم مانند ویروس کرونا از این شغل به آن صنف و از آن صنف به بخش دیگر سرایت می‌کند. در روزهای اخیر قهوه‌خانه‌های سراسر کشور برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری کرونا تعطیل شده‌اند. همچنین غذاخوری‌ها با کاهش چشمگیر مشتری مواجه شده و برخی از آنها مجبور به تعطیلی با تعدیل نیرو شده‌اند. بخش رستون‌داری در ایران بیش از 20 هزار میلیارد تومان گردش مالی داشته است اما کرونا ضربه کاری خود را در آستانه عید بر آن وارد آورده است. همچنین کنسلی مراسم جشن عروسی‌ و در نتیجه ضرر و زیان تالارها بر این بخش اثرگذار بوده و برخی از کارگران خدماتی را نیز بیکار کرده است.