55 آنلاین- بر اساس آمار و اطلاعات موجود، تعداد قابل توجهی از جمعیت کشور دچار اختلالات روحی و روانی هستند و در این میان، اختلالاتی مثل افسردگی و اضطراب، بیش از سایر اختلالات در افراد به وجود آمده و از طرفی، برخی از افزاد جامعه، بیماری های شدید روانی دارند و کار آنها از معالجه گذشته است.
دچار شدن افراد هر جامعه به اختلالات و بیماری های روانی، باعث می شود که این افراد در مسر توسعه و پیشرفت جامعه قرار نگیرند و حتی روندی معکوس در پیش گرفته و خصلت های ضد اجتماعی پیدا کنند.
در گفت و گوی «55 آنلاین» با دکتر سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، آمارهای مطرح شده در مورد میزان ابتلای جامعه ایرانی به بیماری ها و اخنلالات روحی و روانی و دلایل ابتلا بررسی شده است.
*****
*در روزهای اخیر، آقای دکتر ملک زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، گفته اند که 30 درصد مردم ایران دچار مشکلات روحی و روانی هستند. با توجه به این که در سال های اخیر، آمارهای کمتری در مورد اختلالات روحی و روانی مردم ایران مطرح می شد، آیا اتفاق خاصی رخ داده که این رقم بالاتر اعلام شده؟
-آخرین بار که وزارت بهداشت به طور رسمی اعلام کرده بود بین 23 تا 25 درصد مردم درگیر حداقل یک اختلال روانی بودند. این آمار مربوط به سال های 1392 و 1394 است. اولین بار است که این آمار 30 درصد را می شنوم و وزارت بهداشت به طور رسمی اعلام کرده است.
البته اتفاقاتی رخ داده و مردم، بحران های مختلفی را در چند سال اخیر اعم از طبیعی و غیر طبیعی از قبیل بحران های آبان 1398 و سقوط هواپیمای مسافری اوکراین گرفته تا سیل و زلزله تجربه کردند.
بخش دیگر این است که اقتصاد ایران به مردم فشار آورده است. از یک طرف نرخ دلار به بالای 32 هزار تومان رسید و از یک طرف هم شیوع ویروس کرونا به این شرایط دامن زده. همچنین طولانی شدن دوران شیوع کرونا را هم داریم. همه این عوامل، عوامل تهدید کننده سلامت روان هستند.
من می خواهم این بخش را بدبینانه بگویم ولی ما چند سال بعد با این فضایی که الان ایجاد شده و بچه ها 10 سال زودتر دست به گوشی موبایل شده اند، در آینده ای نه چندان دور، آمار اختلالات روانی نگران کننده تر خواهد شد. به ویژه اگر نتوانیم چشم انداز روشنی را ترسیم کنیم و به عمل برسانیم.
ما باید یک سازوکار متفاوتی را برای مواجهه با اختلالات روانی در کشور، تدارک ببینیم. البته به نظر من، یک بخش بزرگتر از مشکلات اقتصادی به خاطر سوء مدیریت است ولی یک بخش هم مربوط به تحریم است و همچنین دعواهای سیاسی و جناحی. در حالی که غافل هستند که دود این دعواهای سیاسی و جناحی، به چشم همه افراد جامعه می رود. این شرایط بر تشدید مشکلات تاثیر می گذارد.
در چنین وضعیتی باید بین فشارها و برنامه هایی که برای کاهش فشارها در نظر گرفته می شود تعادلی ایجاد شود و باید از این طریق باید برای مدیریت فشارها و استرس ها وجود داشته باشد ولی متاسفانه این طور نیست.
*معاون وزیر بهداشت ر زمان اعلام آمار اخیر اختلالات روحی و روانی، گفته اند یان آمار بر اساس مطالعات انجام شده علمی است. آیا ممکن است مطالعه ای در مورد میزان سلامتی روحی و روانی مردم ایران انجام شده باشد و جنابعالی به عنوان رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، خبر نداشته باشید؟
-مطالعات به صورت پراکنده انجام می شود و الزاماً نتایج همه مطالعات در اختیار همگان قرار نمی گیرد. آنچه که وزارت بهداشت می گوید و مربوط به شورای سلامت کشور است، طبیعتاً یک آمار کشوری است وگرنه ما به هر استانی که می رویم، می بینیم که دانشجویان زیادی در حال پژوهش هستند و تا بخواهید از این نوع اطلاعات وجود دارد.
در تهران هم طرح سنجش عدالت در سلامت شهر تهران انجام می شد ولی آمار وزارت بهداشت، امار قابل ارجاع است. اگر چه من معتقدم آمارهایی که ما در حوزه سلامت روان داریم، نمی تواند آمار کاملاً واقعی باشد. چرا که مردم، معمولاً در مورد بیماری ها و اختلالات روانی، سعی می کنند پنهان کاری کنند یا کم گویی داشته باشند.
با این حال، همین آمار 30 درصدی هم آمار نگران کننده ای است و 30 درصد مردم، اختلال روانی دارند. قطعاً آمار اختلال روانی در کلانشهرها و محلات ناکارآمد شهری، بیش تر است. الان 21 میلیون نفر از جمعیت کشور ما در محلات ناکارآمد شهری زندگی می کنند. شاخص های رفاه و سلامت در محلات ناکارآمد، بسیار بدتر از سایر مناطق است.
*آقای محسنی بندپی که در سال 1396 رئیس سازمان بهزیستی بوده اند رقم 23.4 درصد را اعلام کرده بودند که ایرانیان اختلالات روانی دارند.
-این آمار هم، بر اساس همان آمار وزارت بهداشت بود و وزارت بهداشت آمار رقم 23 تا 25 درصد را اعلام می کرد.
*در سال های اخیر جنابعالی گفته اید 23 تا 25 درصد از مردم ایران، اختلالات روحی و روانی دارند...
-این آمار مربوط به زوارت بهداشت است. در سال 1394 که اعلام شد آمار 23 تا 25 درصد اعلام شد. وقتی که آمار اعلام می شود باید به یک مرجع، رجوع کنیم که مسئولیت رسمی دارد. آماری که الان معاون وزیر بهداشت اعلام کرده، یک آمار جدید است و بعد از این به این آمار استناد خواهد شد.
*شما بر اساس آمار وزارت بهداشت آعلام کردیه بودید که بین 23 تا 25 درصد از مردم، حداقل یک اختلال روانی دارند. در عین حال، میزان اختلال در دانشجویان را 27 درصد اعلام کرده بودید. به چه علت، میزان اختلال در دانشجویان بالاتر از میانگین جامعه است؟
-این آمار بر اساس پژوهشی بود که وزارت علوم انجام داده بود. آقای دکتر صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان، دو سال پیش این آمار 27 درصد را اعلام کرد. آمار 27 درصد اختلال روانی بین دانشجویان، بیش از میانگین کشوری بود.
حتی در آن مقطع زمانی، آمار دیگری هم توسط آقای دکتر صدیقی و آقای دکتر غفاری معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت علوم اعلام شده بود مبنی بر این که 33 درصد از دانشجویان، رضایت شان از زندگی پایین است و همه این موارد به همدیگر ربط دارد. در همان زمان که آمار 23 تا 25 درصد برای جامعه ایران اعلام می شد این آمار در مورد جامعه کارگری بین 27 تا 29 درصد بود.
این آمار بر اساس پژوهشی بود که معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت تعادن، کار و رفاه انجام داده بود. ما تقریباً 10 میلیون نفربف جامعه کارگری داریم.
*چرا دانشجویان و کارگران نسبت به میانگین جامعه، اختلال روانی بیش تری دارند؟
-بالاخره شرایط خاصی دارند و نگرانی هایی دارند. عدم امنیت و استرس هایی که تجربه می کنند در این زمینه نقش دارد. همه این عوامل می تواند تاثیرگذار باشد.
*در جایی دیگر جنابعالی گفته بودید که 30 درصد از مردم تهران اختلال روانی دارند. این آمار بر چه اساس بوده؟
-در آن زمان که میایگین کشور 23 تا 25 درصد بود، آمار مسئولان وزارت بهداشت نشان می داد که تهران 30 درصد بود.
*پس تهران از نظر بروز اختلالات روحی و روانی، وضعیت نسبتاً وخیم تری نسبت به شهرهای دیگر کشور دارد؟
-معمولاً کلانشهرها همین طور است. چون احساس تنهایی در کلانشهرها بیش تر و مشکلات بیش تری وجود دارد. در تهران هم که هزینه های زندگی سرسام آور است.
*در کلانشهرهای دیگر مثل مشهد، شیراز و اصفهان وضعیت چگونه است؟
-بعید می دانم شرایط آنها مثل شرایط تهران باشد.
*تهران چه ویژگی هایی دارد که اختلالات روانی تشدید شده است؟
-در تهران، گمنامی بیش تر است و تنهایی بیش تر است. مشکلات و هزینه ها در تهران، بالاتر است. افراد از شهرها و روستاهای مختلف به تهران می آیند و در تهران، فاصله طبقاتی بیش تر احساس می شود.
*آقای سیاری معاون وزارت بهداشت در زمانی که مسئولیت داشته گفته بود که 25 درصد از مردم دنیا دچار افسردگی هستند و آمار نشان می دهد که 6.4 میلیون نفر در ایران افسردگی دارند.
این مقام وزارت بهداشت به گونه ای صحبت کرده بود که این مقدار اختلالات روانی و افسردگی در همه جای دنیا طبیعی است و انگار گفته بود که ایران مثل کشورهای دیگر است.
-زندگی مدرن و شهری و متکی بر تکنولوژی و رسانه، تاثیرات خودش را بر مردم می گذارد. به ویژه اگر روی سواد سلامت روان کار نشده باشد و به ویژه اگر روی مهارت خودمراقبتی، تاب آوری و مهارت های ارتباطی کار نشده باشد.
*در سال های اخیر این امکان وجود داشته که مردم راحت تر مشکلات روحی خودشان را مطرح کرده باشند و در نتیجه آمار اختلالات روانی مردم افزایش پیدا کرده باشد؟
-ما باید ببینیم آماری که معاون تحقیقات وزارت بهداشت اعلام کرده، با چه این اطلاعات به دست امده است. آنچه که مشخص است این است که قبح استفاده از متخصصان در مواقعی که مردم دچار اختلال می شوند، به نسبت گذشته کمتر شده. لذا مردم به نسبت قبل، رغبت بیش تری برای استفاده از خدمات متخصصان دارند.
*در مورد ابتلای بیش تر زنان به اختلالات روانی نسبت به مردان، یک نظر این است که زنان بیش تر به مراکز درمان مراجعه می کنند و در نتیجه تعداد آنها بیش تر نشان داده می شود. ایا چنین واقعیتی وجود دارد یا نه؟
-دلایل متعددی در این زمینه وجود دارد. یک دلیل آن، علاقه زنان به مراجعه بیش تر، به مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی و غیره است.
*به چه علت این طور است؟
-معمولا مردان خیلی دیر، به مراکز مشاوره مراجعه می کنند مگر در مواردی که به شدت حادّ شده باشد. مردها سخت تر می پذیرند که از این نوع خدمات استفاده کنند.
*هر چقدر افراد دچار اختلال برای درمان دیرتر مراجعه کنند، وضعیت شان وخیم تر می شود. درست است؟
-بله. معمولاً هر چه دیرتر برای هر درمانی اقدام کنید عمق آن بیش تر شده و مزمن تر می شود و در نهایت عوارض آن بیش تر می شود. به طور طبیعی، درمان آن هم سخت تر خواهد بود.
نکته دوم، حساسیت بیش تر و زیاد زنان است. زنان، حساس تر از مردان هستند. این هم یکی از دلایلی است که می تواند باعث شود که زنان، بیش تر مراجعه کنند.
*در مورد بازی های کامپیوتری گفته می شود این بازی ها سلامت روان را به خطر می اندازد. الان می گویند نرم افزار مومو عامل خودکشی شده یا قبلا گفته می شود نرم افزار نهنگ آبی باعث خودکشی می شود. تا چه حد آسیب زدن روحی این بازی ها تا چه حد واقعیت دارد و روی بهداشت روان تاثیر منفی می گذارند؟
-بله. در ارتباط با فضای مجازی، من اعتقاد دارم که بچه ها 10 سال زودتر دست به گوشی شده اند. وابستگی به فضای مجازی در آینده بیش تر خواهد شد و یکی از دلایل که اختلالات روانی بدتر خواهد شد همان فضای مجازی و استفاده نادرست و بیمورد از فضای مجازی است.
حالا این استفاده نادرست می تواند بازی های مختلف باشد یا هر چیز دیگری باشد. فضای مجازی باعث شده بچه ها در خانه تنها بمانند. با شیوع ویروس کرونا و نرم افزار «شاد» و گوشی های هوشمند، پس لرزه های این شرایط را بعداً خواهیم دید.
*یعنی احتمال افزایش اختلالات روانی به طور قاطع وجود دارد؟
-من فراتر از احتمال نظر می دهم و اجتناب ناپذیر است. در ضمن، ما آماده پاسخ دادن به این نیاز هم نیستیم.
بخدا راست میگه